انسان در معارف و سیره سجادی
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل انسان (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
واژه انسان از ریشه انس و به معنای اُنس و اُلفت است. برخی برآنند که به انسان از آن جهت انسان گفته شده که جز با انس و الفت با دیگر افراد نمی‌تواند زندگی کند و طبیعتاً موجودی اجتماعی است. نیز گفته شده که انسان در اصل انسیان (از نسیان) بوده و انسان از آن جهت انسان نامیده شده که عهدش را فراموش کرده است[۱]. به انسان بشر هم گفته می‌شود. تفاوت انسان با بشر در آن است که به آدمی از نظر فضایل و کمالات و استعدادهایش انسان و از نظر جسد و ظاهر بدن و شکل ظاهرش بشر گفته می‌شود. به عبارت دیگر به آدمی از جنبه بُعد معنوی و روحانی او انسان و از جنبه بُعد مادی و جسمانی وی بشر گفته می‌شود[۲]. در صحیفه سجادیه، همچون در قرآن، واژه انس همراه با جن به کار رفته است: «وَ أَعِذْنِي وَ ذُرِّيَّتِي... مِنْ شَرِّ كُلِّ مَنْ نَصَبَ لِرَسُولِكَ وَ لِأَهْلِ بَيْتِهِ حَرْباً مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ»[۳]؛ (خداوندا)... مرا و ذریه مرا از هرکس از جن و انس که برخلاف رسول تو و اهل بیت او برخاسته پناه ده. همچنین در صحیفه واژه “انسانیت” یک بار به کار رفته است و آن در مقام حمد و ستایش خداوند است که بندگانش را از معرفت حمد و ستایش و شکر نعمت‌های پی‌در‌پی‌اش محروم نساخته است. آن‌گاه حضرت می‌فرماید: «وَ لَوْ كَانُوا كَذَلِكَ لَخَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الْإِنْسَانِيَّةِ إِلَى حَدِّ الْبَهِيمِيَّةِ فَكَانُوا كَمَا وَصَفَ فِي مُحْكَمِ كِتَابِهِ: ﴿إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِيلًا﴾[۴]»[۵] و اگر چنین بودند (که خدا را نمی‌شناختند و شکرش را به جا نمی‌آوردند) از دایره انسانیت بیرون می‌افتادند و در زمره چارپایان در می‌آمدند که خدای متعال در محکم تنزیل خود گفته است: چون چارپایان شدند بلکه از چارپایان هم گمراه‌ترند. امام سجاد(ع) در این عبارت تمایز انسان از چارپایان را “شناخت خدا و سپاس و شکرگزاری حق تعالی” دانسته است. بنابراین هویت انسانی انسان مشروط به شناخت خداوند و حمد و ستایش الهی است[۶].[۷]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ مفردات الفاظ القرآن.
- ↑ قاموس قرآن.
- ↑ دعای ۲۳.
- ↑ «آنها جز همگون چارپایان نیستند بلکه گمراه‌ترند» سوره فرقان، آیه ۴۴.
- ↑ دعای ۱.
- ↑ صحیفه سجادیه، ترجمه عبدالمحمد آیتی، سروش، تهران، ۱۳۷۵، چاپ دوم؛ قرآن حکیم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی؛ قاموس قرآن، سیدعلی اکبر قرشی، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۷۱، چاپ ششم؛ مفردات الفاظ القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دارالقلم، بیروت، ۱۴۱۲، چاپ اول.
- ↑ شیرزاد، امیر، مقاله «انسان»، دانشنامه صحیفه سجادیه، ص ۹۶.