انصاف در معارف و سیره رضوی
مقدمه
رفتار همراه با عدالت و خیرخواهی. انصاف در لغت به معنای دادن نصفی از شیء به دیگری است[۱]. مُنصف هر خیری را که برای خود می‌پسندد برای دیگران پسندیده و هر ضرری که برای خود نمی‌پسندد برای دیگران هم نمی‌پسندد[۲]. گرچه واژه انصاف در قرآن به کار نرفته است اما در روایت‌های اسلامی و فرهنگ شیعه، به عنوان یک اصل عملی مورد توجه و اهمیت بسیاری قرار گرفته و ضمن بیان ماهیت و مصادیق آن، افراد را به انجام آن ترغیب کرده است.
امام رضا(ع) یکی از ویژگی‌های ائمه(ع) را، میانه‌روی و انصاف معرفی می‌کند[۳]. در حدیثی از امام رضا(ع) آمده است که شخصی خدمت پیامبر(ص) رسید و از ایشان خواست که چیزی به او یاد دهد تا فاصله او تا بهشت کم شود، پیامبر اکرم(ص) فرمود: «خشم و غضب را رها کن، از مردم چیزی مخواه و در پایان فرمود: هر خیری را که برای خود می‌خواهی برای دیگران هم بخواه (انصاف)»[۴]. امام رضا(ع) در مناظره و احتجاج، ضمن رعایت انصاف، شخص مقابل را نیز به این کار دعوت می‌نمود. عمران صابی بعد از این که امام رضا(ع) دیگران را به پرسش دعوت نمود، برخاست و گفت: «ای عالم مردم! اگر شما (مردم را) دعوت به پرسش نکرده بودی، من اقدام به پرسش نمی‌کردم». حضرت فرمود: «اگر در بین جمعیت عمران صابی حاضر باشد، حتماً تو هستی، گفت: بله خودم هستم. آن‌گاه حضرت رضا(ع) یکی از مهم‌ترین شرایط مناظره را بیان کرد و فرمود: «ای عمران! بپرس ولی انصاف را از دست مده و از سخن باطل و فاسد و منحرف از حق بپرهیز»[۵].
گرچه رعایت انصاف کار دشواری است[۶] اما آثار و برکات فراوانی در روایت‌ها برای انصاف ذکر شده است که از جمله: رفع عذاب و خشم الهی از جامعه[۷]، اصلاح امور جامعه، رفع اختلاف در بین مردم، ایجاد محبت در دل‌ها[۸]، افزایش روزی و خردمندی و تاخیر مرگ است[۹].[۱۰]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ الفروق فی اللغة، ص۲۲۸.
- ↑ زیبایی‌های اخلاق، ص۳۸۲.
- ↑ بحار الأنوار، ج۹۹، ص۱۸۷.
- ↑ الأمالی، طوسی، ص۵۰۸.
- ↑ عیون أخبار الرضا(ع)، ج۱، ص۱۶۸.
- ↑ الکافی، ج۲، ص۱۴۵.
- ↑ مکارم الأخلاق، ص۴۵۷.
- ↑ غرر الحکم، ص۸۸، ص۶۰.
- ↑ أعلام الدین، ص۲۶۵.
- ↑ وحدتی شبیری، سید محمد رضا، مقاله «انصاف»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۶۰۷.