ثابت بن عمرو بن زید

آشنایی اجمالی

وی در شمار انصار رسول خدا(ص) بود و در انتساب وی به دو قبیله اشجع و بنو نجار (شاخه‌ای از قبیله خزرج) اختلاف است. ابن منده وی را فرزند عمرو بن زید بن سواد بن اشجع از تیره اشجع و حلیف بنونجار شمرده و انصاری بودن وی را براساس حلف دانسته است. حلف و قدمت اقامت حلفا و پدران آنان در میان انصار، سبب خلط نسب آنان و انتساب ایشان به انصار براساس رابطه پدری- فرزندی شده است^[۱]. اما ابن عبدالبر^[۲] سواد را در نسب وی، فرزند مالک بن غنم از بنونجار دانسته است.

گاهی وی را ثابت بن عمرو انصاری نامیده، برای وی مدخلی جداگانه تدوین کرده‌اند که این گونه انتساب‌ها در میان تراجم‌نویسان شیوع دارد و برای یک نفر به اعتبار نسب و قبیله‌اش مدخلی و به اعتبار حلفش مدخل دیگری قرار می‌دهند و گمان می‌شود آنان دو تن هستند^[۳]. همچنین نام پدر وی در برخی منابع، به اشتباه عامر بن زید انصاری آمده و این موجب شده است ثابت بن عامر را فرد دیگری بپندارند^[۴] که گویا این تصحیف در اثر رسم الخط باشد. ثابت بن عمرو در غزوه‌های بدر^[۵] و احد شرکت داشت و در پیکار اُحد به شهادت رسید^[۶] به روایت زهری از ثابت، وی در نبرد بدر فردی از قریش را اسیر کرد، که نزد عبدالله بن أبی قرار گرفت و تصمیم گرفت با کنیز عبدالله زنا کند. کنیز به دلیل مسلمان بودنش امتناع کرد و عبدالله وی را زد تا به این کار تن دهد. از این رو، آیه ﴿وَلَا تُكْرِهُوا فَتَيَاتِكُمْ عَلَى الْبِغَاءِ﴾^[۷]. نازل شد^[۸].^[۹]

جستارهای وابسته

اشجع (قبیله)
بنو نجار (قبیله)
خزرج (قبیله)
عمرو بن زید بن سواد بن اشجع (پدر)

منابع

حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ثابت بن عمرو بن زید»، دانشنامه سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۹.
↑ ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۷۴.
↑ ر.ک: ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۸۱ و ۴۸۵؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۴.
↑ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸؛ شامی، ج۴، ص۹۴.
↑ واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۶۲؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۶۰؛ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۵۳. ابن عبدالبر می‌گوید: ابن اسحاق از وی در شمار غازیان بدر نام نیاورده است.
↑ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۱۳۱.
↑ «و کنیزکان خود را که مایلند به عفت، زنهار برای طمع مال دنیا جبرا به زنا وادار مکنید» سوره نور، آیه ۳۳.
↑ ابن شبه، ج۱، ص۳۶۷؛ واحدی، ص۲۲۰.
↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ثابت بن عمرو بن زید»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص: ۳۰۰ - ۳۰۱.

[1] ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۹.

[2] ابن عبدالبر، الاستیعاب، ج۱، ص۲۷۴.

[3] ر.ک: ابونعیم، معرفة الصحابه، ج۱، ص۴۸۱ و ۴۸۵؛ ابن اثیر، اسد الغابه، ج۱، ص۴۴۹؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۳۴.

[4] ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۵۰۸؛ شامی، ج۴، ص۹۴.

[5] واقدی، المغازی، ج۱، ص۱۶۲؛ ابن هشام، السیرة النبویه، ج۲، ص۳۶۰؛ ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل، ج۲، ص۴۵۳. ابن عبدالبر می‌گوید: ابن اسحاق از وی در شمار غازیان بدر نام نیاورده است.

[6] ابن هشام، السیرة النبویه، ج۳، ص۱۳۱.

[7] «و کنیزکان خود را که مایلند به عفت، زنهار برای طمع مال دنیا جبرا به زنا وادار مکنید» سوره نور، آیه ۳۳.

[8] ابن شبه، ج۱، ص۳۶۷؛ واحدی، ص۲۲۰.

[9] حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ثابت بن عمرو بن زید»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص: ۳۰۰ - ۳۰۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]