شرح صدر در فقه سیاسی

مقدمه

گشایش و بیان^[۱]، بسط‌ دادن^[۲]، گشایش ایجاد کردن، وسعت ‌دادن^[۳]، در مقابل قبض^[۴].

﴿فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ﴾^[۵].

این آیه شریفه به اراده الهی بر هدایت انسان دلالت دارد که خداوند متعال قلب او را وسعت می‌بخشد تا معارف حقه در آن متجلی گردد و حق را بپذیرد؛ لذا حق‌دوستی و حق پرستی در دل انسان به اراده الهی بوده تا حق را بپذیرد و از آن روی بر نتابد^[۶].

در مقابلِ شرح صدر، ضیق صدر به کفر آمده است: ﴿فَمَنْ يُرِدِ اللَّهُ أَنْ يَهْدِيَهُ يَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَامِ﴾^[۷] و این تنگی و ضیق باعث روی‌تابی و رویگردانی از حق و صدق می‌گردد. تحمل و مدارای زیاد، اثر شرح صدر به اسلام است. پیامبر (ص) در راه هدایت انسان‌ها، سختی‌ها و مشکلات بسیاری را به جان خرید و تحمل همه این مشکلات بدون شرح صدر امکان پذیر نبود: ﴿أَلَمْ نَشْرَحْ لَكَ صَدْرَكَ وَوَضَعْنَا عَنْكَ وِزْرَكَ﴾^[۸].^[۹].

↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۲۶۹.
↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۴۴۹.
↑ خلیل بن احمد فراهیدی، کتاب العین، ج۳، ص۹۳.
↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن، ج۶، ص۳۱.
↑ «خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.
↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۷، ص۳۴۱-۳۴۲.
↑ «خداوند هر کس را که بخواهد راهنمایی کند دلش را برای (پذیرش) اسلام می‌گشاید» سوره انعام، آیه ۱۲۵.
↑ «آیا به دلت گشایش ندادیم؟ و بار گرانت را از (دوش) تو برنداشتیم؟» سوره انشراح، آیه ۱-۲.
↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۲۰، ص۳۱۴-۳۱۵.
↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص: ۳۶۲-۳۶۳.