ایوب بن سلیمان

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

ایوب بن سلیمان، به صورت مطلق در سند سه روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از تأویل الآیات الظاهرة ذکر شده است؛ برای نمونه:

«قَالَ مُحَمَّدُ بْنُ اَلْعَبَّاسِ رَحِمَهُ اَللَّهُ حَدَّثَنَا عَبْدُ اَلْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ زَكَرِيَّا عَنْ أَيُّوبَ بْنِ سُلَيْمَانَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ اَلْكَلْبِيِّ عَنْ أَبِي صَالِحٍ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ قَالَ: قَوْلُهُ عَزَّ وَ جَلَّ ﴿أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ السَّيِّئَاتِ أَنْ يَسْبِقُونَا سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ﴾ نَزَلَتْ فِي عُتْبَةَ وَ شَيْبَةَ وَ اَلْوَلِيدِ بْنِ عُتْبَةَ وَ هُمُ اَلَّذِينَ بَارَزُوا عَلِيّاً وَ حَمْزَةَ وَ عُبَيْدَةَ وَ نَزَلَتْ فِيهِمْ ﴿مَنْ كَانَ يَرْجُو لِقَاءَ اللَّهِ فَإِنَّ أَجَلَ اللَّهِ لَآتٍ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ * وَمَنْ جَاهَدَ فَإِنَّمَا يُجَاهِدُ لِنَفْسِهِ﴾ قَالَ فِي عَلِيٍّ وَ صَاحِبَيْهِ».

شرح حال راوی

ایوب بن سلیمان مشترک میان چند راوی است؛ ولی به قرینه اسناد مشابه، مراد از آن در این سند، ابو الیسع ایوب بن سلیمان حبطی است.

در کتاب‌های رجالی شیعه از وی یاد نشده؛ ولی در کتاب‌های رجالی اهل سنت، عنوان شده است؛ لیکن گزارش چندانی از حال وی ارائه نشده است.

ذهبی با عنوان أیوب بن سلیمان، ابوالیسع مکفوف از وی یاد کرده است.

ابن حجر: "أيوب بن سليمان أبو اليسع المكفوف، قال الأزدي غير حجة انتهى. روى عن يحيى بن سعيد المنادي، وعنه أحمد بن عبدالله بن زیاد الديباجي، قال ابن القطان: مجهول".

ابن حبان: "أيوب بن سليمان الحبطي يروي عن بن المبارك بن فضالة روى عنه جعفر بن هاشم العسكري.

از کتاب‌های رجال و اسناد روایات برداشت می‌شود که وی اهل بصره بوده و کنیه‌اش «ابو الیسع» ملقّب به «الحبطی» است؛ منسوب به حبطات قبیله‌ای از تمیم است.

طبقه راوی

تاریخ ولادت و وفات ایوب بن سلیمان مشخص نیست؛ لیکن استاد حدیثی او یعنی محمد بن مروان در سال ۱۸۶ هجری قمری از دنیا رفته است، بنابراین استظهار می‌شود که ایوب بن سلیمان تا اواخر قرن دوم زنده بوده است.

در طبقات الرجال آیت الله بروجردی عنوان ایوب بن سلیمان دیده نمی‌شود؛ لیکن محمد بن مروان - یعنی استاد حدیثی او - در طبقه پنجم راویان ذکر شده است، در نتیجه ایوب بن سلیمان در طبقه ششم راویان قرار می‌گیرد.

استادان و شاگردان راوی

ایوب بن سلیمان از کسانی همچون محمد بن مروان، ابن المبارک بن فضالة، زکریا بن حکیم الحبطی، صالح المزی، محمد بن زیاد الیشکری و یحیی بن سعید المنادی روایت کرده است که از اساتید حدیثی وی به شمار می‌آیند و کسانی مانند محمد بن زکریا، أحمد بن عبدالله بن زیاد الدیباجی، جعفر بن هاشم العسکری، محمد بن الحسن بن بحر التستری، عبدالوهاب بن إبراهیم البصری و عبد ربه بن عبدالله ابن عبد ربه العبدی نیز از ایشان روایت کرده‌اند که از شاگردان حدیثی ایوب بن سلیمان شمرده می‌شوند.

مذهب راوی

ذکر نام راوی در رجال اهل سنت و عدم یادکرد او در کتاب‌های رجالی شیعه، قرینه‌ای بر سنّی بودن ایوب بن سلیمان است؛ ولی روایات محدودی از وی نقل شده که بیشتر آنها درباره فضائل امام علی(ع) هستند؛ نمونه‌ها:

1. «أخبرناه أبو عبد الله الشيرازي قال: أخبرنا أبو بكر الجرجرائي قال: حدثنا أبو أحمد البصري قال: حدثنا محمد بن زكريا الغلابي قال: حدثنا أيوب بن سليمان ، قال: حدثنا محمد بن مروان : به سواء [و ساقه] إلى [قوله تعالى]: ﴿وَعَلَانِيَةً﴾ الآية [قَالَ:] نَزَلَتْ فِي عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍ [عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ كَانَ] لَمْ يَمْلِكْ مِنَ اَلْمَالِ غَيْرَ أَرْبَعَةِ دَرَاهِمَ - فَتَصَدَّقَ بِدِرْهَمٍ لَيْلاً وَ بِدِرْهَمٍ نَهَاراً - وَ بِدِرْهِمٍ سِرّاً وَ بِدِرْهَمٍ عَلاَنِيَةً فَنَزَلَتْ هَذِهِ اَلْآيَةُ».
2. «خْبَرَنَا عَقِيلُ بْنُ اَلْحُسَيْنِ حَدَّثَنَا عَلِيُّ بْنُ اَلْحُسَيْنِ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عُبَيْدِ اَللَّهِ حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَهْدِيٍّ اَلسِّيرَافِيُّ حَدَّثَنَا أَبِي حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلنَّضْرِ قَالَ: حَدَّثَنِي أَيُّوبُ بْنُ سُلَيْمَانَ اَلْحَبَطِيُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ اَلسُّدِّيِّ عَنْ قَتَادَةَ عَنْ عَطَاءٍ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ : [فِي] قَوْلِهِ تَعَالَى: ﴿إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ﴾ يَا مُحَمَّدُ ﴿تَقُومُ﴾ تُصَلِّي ﴿أَدْنَى مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَنِصْفَهُ وَثُلُثَهُ وَطَائِفَةٌ مِنَ الَّذِينَ مَعَكَ﴾ [قَالَ:] فَأَوَّلُ مَنْ صَلَّى مَعَ رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ وَ أَوَّلُ مَنْ قَامَ اَللَّيْلَ مَعَهُ عَلِيٌّ وَ أَوَّلُ مَنْ بَايَعَ مَعَهُ عَلِيٌّ وَ أَوَّلُ مَنْ هَاجَرَ مَعَهُ عَلِيٌّ».
3. «أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ اَللَّهِ اَلصُّوفِيُّ قَالَ: أَخْبَرَنَا مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِيٍّ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اَلْعَزِيزِ بْنُ يَحْيَى بْنِ أَحْمَدَ بْنِ عِيسَى قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ زَكَرِيَّا ، قَالَ: حَدَّثَنَا أَبُو اَلْيَسَعِ أَيُّوبُ بْنُ سُلَيْمَانَ اَلْحَبَطِيُّ قَالَ: حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ مَرْوَانَ عَنِ اَلْكَلْبِيِّ عَنْ أَبِي صَالِحٍ عَنِ اِبْنِ عَبَّاسٍ : فِي قَوْلِهِ: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ﴾ اَلْآيَةَ - قَالَ: إِنَّ رَهْطاً مِنْ مُسْلِمِي أَهْلِ اَلْكِتَابِ مِنْهُمْ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ سَلاَمٍ وَ أَسَدٌ وَ أُسَيْدٌ وَ ثَعْلَبَةُ ، لَمَّا أَمَرَهُمُ اَللَّهُ أَنْ يَقْطَعُوا مَوَدَّةَ اَلْيَهُودِ وَ اَلنَّصَارَى فَفَعَلُوا قَالَتْ قُرَيْظَةُ وَ اَلنَّضِيرُ : فَمَا بَالُنَا نَوَدُّ أَهْلَ دِينِ مُحَمَّدٍ وَ قَدْ تَبَرَّءُوا مِنَّا - وَ مِنْ دِينِنَا وَ مَوَدَّتِنَا - فَوَ اَللَّهِ [اَلَّذِي] يُحْلَفُ بِهِ - لاَ يُكَلِّمُ رَجُلٌ مِنَّا رَجُلاً مِنْهُمْ دَخَلَ فِي دِينِ مُحَمَّدٍ . فَأَقْبَلَ عَبْدُ اَللَّهِ بْنُ سَلاَمٍ وَ أَصْحَابُهُ - فَشَكَوْا ذَلِكَ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ قَالُوا: قَدْ شَقَّ عَلَيْنَا - وَ لاَ نَسْتَطِيعُ أَنْ نُجَالِسَ أَصْحَابَكَ لِبُعْدِ اَلْمَنَازِلِ. فَبَيْنَمَا هُمْ يَشْكُونَ إِلَى رَسُولِ اَللَّهِ أَمْرَهُمْ - إِذْ نَزَلَ: ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ﴾ وَ أَقْرَأَهَا رَسُولُ اَللَّهِ إِيَّاهُمْ فَقَالُوا: رَضِينَا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ بِالْمُؤْمِنِينَ. قَالَ: وَ أَذَّنَ بِلاَلٌ لِلصَّلاَةِ - فَخَرَجَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ اَلنَّاسُ فِي اَلْمَسْجِدِ يُصَلُّونَ مِنْ بَيْنِ قَائِمٍ فِي اَلصَّلاَةِ وَ رَاكِعٍ وَ سَاجِدٍ، فَإِذَا هُوَ بِمِسْكِينٍ يَطُوفُ وَ يَسْأَلُ - فَدَعَاهُ رَسُولُ اَللَّهِ [صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ] فَقَالَ: هَلْ أَعْطَاكَ أَحَدٌ شَيْئاً قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: مَا ذَا قَالَ: خَاتَمَ فِضَّةٍ. قَالَ: مَنْ أَعْطَاكَهُ قَالَ: ذَاكَ اَلْقَائِمُ. فَنَظَرَ رَسُولُ اَللَّهِ فَإِذَا هُوَ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ ، قَالَ: عَلَى أَيِّ حَالٍ أَعْطَاكَهُ قَالَ: أَعْطَانِيهِ وَ هُوَ رَاكِعٌ - فَقَالَ رَسُولُ اَللَّهِ صَلَّى اَللَّهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ : ﴿إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَالَّذِينَ آمَنُوا الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَاةَ وَهُمْ رَاكِعُونَ﴾».

جایگاه حدیثی راوی

نام راوی در کتاب‌های رجالی شیعه عنوان نشده، در نتیجه جرح و تعدیلی درباره‌اش صورت نگرفته است؛ ولی رجالیان سنّی از وی نام برده و دیدگاه‌های متفاوتی در مورد او دارند: ابن حبان وی را در الثقات عنوان کرده و ازدی روایتش را نامعتبر دانسته و گفته است: غیر حجة و ابن القطان هم او را راوی مجهول معرفی کرده است.

بعید نیست که تعبیر «غیر حجة» و «مجهول» درباره راوی به جهت نقل فضائل امام علی(ع) باشد.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۴