آزادی مثبت

این مدخل زیرشاخهٔ بحث آزادی است. آزادی مثبت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: آزادی مثبت در فقه سیاسی - پرسش‌های مرتبط

مقدمه

در علم سیاست دو اصطلاح «آزادی مثبت» و «آزادی منفی» به کار می‌رود. آزادی دارای دو بُعد و حیثیت اثباتی (قدرت یا قدرت مشروع) و سلبی (عدم سلطه بیرونی) است که از آن دو به «آزادی مثبت» یا «آزادی برای» و «آزادی منفی» یا «آزادی از» یاد می‌شود.

آزادی از دو حیث اثباتی و سلبی به مثبت و منفی تقسیم می‌شود و این به معنای عدم انقسام حقیقی آزادی به دو قسم فوق است که لازمه آن تحقق گوهر آزادی با اجتماع دو حیثیت مزبور و نه یکی از آن دو است، چنانکه برخی متفکران به این نکته اذعان کرده‌اند.

در آزادی منفی، انسان از هر گونه اجبار و تحمیل آزاد است و می‌تواند بدون محدودیت، رفتار کند. در این نوع «آزادی از» وجود دارد و آزادی سیاسی عبارت است از قلمروی که در داخل آن، شخص می‌تواند هر عملی را که می‌خواهد انجام دهد و دیگران نتوانند مانع او شوند؛ اما در آزادی مثبت که مرحله پس از آزادی منفی است، مجال برای اظهار وجود، اعمال اراده، طراحی و برنامه‌ریزی فراهم می‌شود. در این نوع، «آزادی برای» یا «آزادی در» مطرح است، معنای مثبت آزادی از تمایل فرد به اینکه آقا و صاحب اختیار باشد بر می‌خیزد. آرزوی من آن است که در زندگی و تصمیم‌هایی که می‌گیرم در اختیار خودم باشم و به هیچ نیرویی از خارج وابسته نباشد... می‌خواهم خود، هدف و روش خویش را انتخاب کنم و آن را به تحقق برسانم.

با توجه به منطق و ادبیات قرآن کریم، آزادی منفی اگر به معنای آن باشد که فرد بتواند بدون هر گونه مانعی هر رفتاری را در عرصه سیاسی انجام دهد، طبعاً پذیرفتنی نیست؛ زیراکه ارزش‌ها، هنجارها و آموزه‌های الهی باید بر رفتار سیاسی همگان حاکم باشد، بنابراین آزادی مثبت مورد توجه قرار می‌گیرد که در راستای رسیدن به حقوق و شکفتن استعدادهاست.

منابع

1. قدردان قراملکی، محمد حسن، آزادی در فقه و حدود آن
2. سیدباقری، سید کاظم، آزادی سیاسی از منظر قرآن کریم
3. سیدباقری، سید کاظم، عدالت سیاسی در قرآن کریم