ابوصرمه خزرجی

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

در نام او اختلاف است. طبری برای او، نام‌های صرمة بن مالک، قیس‌ بن صرمه، صرمة‌ بن انس، ابوقیس بن ‌صرمه را آورده است. در اسم و کنیه او، نقل‌های دیگری نیز وجود دارد. او از بنی‌نجّار بود و ۱۲۰ سال عمر کرد. در جاهلیّت، رهبانیّت اختیار و لباس پشمینه به تن و از بت‌پرستی دوری می‌کرد. خود را از جنابت شست و شو می‌داد و از زن حائض دوری می‌جست. بر زبانش حق جاری بود و خدا را به بزرگی یاد می‌کرد. دین مسیحیّت را برگزید؛ امّا از آن صرف‌ نظر کرد. جُنُب و حائض حق ورود به مکان ویژه عبادتش را نداشتند. او می‌گفت: من خدای ابراهیم را می‌پرستم. ابوصرمه، در قبیله‌اش مورد احترام بود؛ قبیله قریش را دوست می‌داشت و چندین سال در میان آنان زندگی کرد؛ زیرا همسرش، ارنب دختر اسد بن عبدالعزی از قریش بود. گویند: هنگام هجرت پیامبر (ص) به یثرب، ابوصرمه اسلام را در کهن‌سالی به نیکی پذیرفت و از سابقان در اسلام پس از هجرت شد و جنگ بدر و دیگر غزوات را درک کرد. به نقلی، در فتح مصر نیز حضور داشت. به ابوصرمه اشعار زیبایی نسبت داده شده که در اشعار دوران جاهلیّت او، دعوت به خدا، نیکوکاری، تقوا، اخلاق نیک و صلح و آشتی به چشم می‌خورد. او پس از اسلام، در ستایش خدا، پیامبر اسلام و توفیق تشرّف به دین اسلام، فضایل قریش و آزمون‌های آنها از سوی خداوند، اشعاری سروده است. نقل شده است که عبدالله‌ بن ‌عباس، برای آموختن اشعار ابوصرمه مدّتی نزد وی می‌آمد. او راوی احادیثی از پیامبر (ص) بدون واسطه یا از طریقِ ابوایوب انصاری و دیگران است.

ابوصرمه در شأن نزول

بخشی از آیه ﴿أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَى نِسَائِكُمْ هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ﴾ درباره ابوصرمه نازل شده است. روزه‌دار در آغاز اسلام، فقط مجاز به خوردن و آشامیدن از غروب تا پیش از خواب، یا قبل از وقت نماز عشا بود. روزی ابوصرمه از کار در نخلستان، به خانه بازگشت و بر اثر خستگی به خواب رفت. هنگامی که بیدار شد، از خوردن غذا پرهیز کرد و با همان حال، روز بعد را روزه گرفت. هنگام ظهر بی‌هوش شد و به نقل سُدّی، پیامبر به او فرمود: چرا تو را رنجور می‌بینم؟ ابوصرمه ماجرا را نقل کرد؛ آن گاه این آیه نازل شد: ﴿وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ﴾. با نزول این آیه، حرمت خوردن و آشامیدن در شب ماه رمضان نسخ شد و مسلمانان خوشحال شدند

منابع

1. اسدی، سید مصطفی، مقاله «ابوصرمه خزرجی»، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱