فرشته در کلام اسلامی
 | این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید. |
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل فرشته (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
ماهیت فرشته
- در مورد ماهیت و چیستی فرشتگان در قرآن کریم سخن صریحی به میان نیامده است و این مسئله مورد اختلاف است. بیشتر دانشمندان، فرشتگان را موجوداتی مجرد و غیرمادی میدانند. به نظر متکلمان، فرشتگان اجسامی لطیفاند و میتوانند به شکلهای مختلف درآیند[۱] و فلاسفه آنها را عقول مجرده و نفوس فلکیه میدانند که هیچ ارتباطی با اجسام ندارند[۲].
اثبات وجود فرشتگان
- ایمان به وجود فرشتگان از واجبات دینی است و در ردیف ایمان به خدا و پیامبران و کتب آسمانی[۳] جای دارد و برای اثبات وجود فرشتگان راهی جز ادلۀ نقلیه نیست و به حکم ایمان به غیب باید آنها را پذیرفت[۴].
فرشتگان در روایات
- روایات بسیاری پیرامون فرشتگان از ائمه معصومین(ع) بیان شده است که برخی از این روایات عبارت‌اند از:
- امام علی(ع) فرمودند: «از فرشتگانت، برخی را در آسمان هایت جای دادی و از زمین فرابردی. اینان داناترین آفریدگان تو به تو هستند و بیش از همه از تو بیمناک‌اند و از همه به تو نزدیکترند. ملایکه در صلب هیچ پدری و در رحم هیچ مادری نبوده‌اند و از نطفۀ ناچیز و پست آفریده نشده‌اند و گشت زمان متفرقشان نساخته است با وجود مکانتی که در نزد تو دارند و منزلتی که آنان را داده ای و با آنکه، همه عشق و آرزوشان منحصر در توست و طاعتشان به حدی است که ذره ای از امر تو غفلت روا نمی‌دارند اگر آنچه را از عظمت تو که نمی‌دانند به عیان ببینند، اعمال خود را حقیر خواهند شمرد و به تقصیر عبادت معترف خواهند شد و خود را بسی ملامت کنند و بدانند که تو را آنسان که شایسته پرستش توست، نپرستیده‌اند و آنسان که سزاوار فرمانبرداری توست، فرمان نبرده اند»[۵].[۶]
- امام سجاد(ع) در دعاهای خویش، نخست بر فرشتگان مقربی مانند اسرافیل، میکائیل، جبرئیل و نیز فرشتگان دیگر درود فرستاده است[۷].[۸]
- امام صادق(ع) فرمودند: خدای عزوجل ملائکه را از نور آفریده است،[۹] نه غذایی میخورند و نه چیزی مینوشند و نه درپی ازدواجاند[۱۰].
فرشتگان معروف
- قرآن کریم از بین فرشتگان از دو فرشتۀ جبرائیل و میکائیل و مالِک که مأمور دوزخ است[۱۱] و هاروت و ماروت[۱۲] نام برده است. برترین فرشتگان که در ادعیۀ امامان شیعه نیز از آنها نام برده شده و گرامی داشته شده‌اند عبارت‌اند از: جبرائیل، میکائیل، اسرافیل و عزرائیل[۱۳].[۱۴] و با تطبیق آیۀ صد و دو سوره نحل و نود و هفت سورۀ بقره میتوان فهمید جبرائیل همان "روح القدس" است که از نامهای دیگر او روح الامین[۱۵]، شدید القوی[۱۶] و رسول کریم[۱۷] است. او همان فرشتهای است که ابراهیم(ع) را از آتش نمرودیان نجات داد و فرعونیان را در نیل غرق کرد و بشارت یحیی(ع) را به زکریا و ولادت عیسی(ع) را به مریم(س) رسانید[۱۸] و قرآن کریم را بر پیامبر اسلام(ص) نازل کرد و طریقۀ عبادت را به او آموخت و در غزوۀ بدر با هزار فرشتۀ دیگر پیامبر(ص) را یاری داد و در معراج، همسفر و راهنمایش بود[۱۹].
- از برخی آیات قرآن نیز استفاده میشود جبرائیل بر غیر پیامبران نیز نازل شده است؛ اما نزول وحی به دست جبرائیل تنها ویژۀ پیامبران بوده و برای غیر پیامبران پیامهایی دیگر آورده است و مهمترین کارهای این چهار فرشته عبارتند از: عزرائیل مأمورگرفتن جان انسانها و جبرائیل رابط میان خداوند و پیامبران است[۲۰]، میکائیل، رزق و روزی بندگان[۲۱] و اسرافیل مظهر حیات الهی[۲۲] و دمیدن در صور[۲۳].
فرشتگان و مهدویت
- از روایات استفاده میشود فرشتگان مقرب الهی از طرف راست و چپ امام مهدی(ع) حرکت می‌کنند و او را در تشکیل حکومت واحد جهانی یاری می‌کنند و خدمتگزار او هستند از جمله: امام باقر(ع) فرمودند: «هرگاه قائم ظهور کند، خداوند او را با فرشتگان نشاندار و... مقرب یاری می‌کند. جبرئیل پیشاپیش او و میکائیل از طرف راست و اسرافیل از طرف چپ او حرکت می‌کنند. ابهت و رعب و وحشت به فاصله یک ماه راه از جلو، عقب، چپ و راست او حرکت می‌کند و فرشتگان مقرب خدا خدمتگزاران او هستند.»..[۲۴].[۲۵]
منابع
جستارهای وابسته
پانویس
با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:
- ↑ نقد المحصل، ص ۲۳۰.
- ↑ شرح المقاصد، ج ۳، ص۳۶۶.
- ↑ ﴿آمَنَ الرَّسُولُ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْهِ مِنْ رَبِّهِ وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللَّهِ وَمَلَائِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ﴾«این پیامبر به آنچه از (سوی) پروردگارش به سوی او فرو فرستاده‌اند، ایمان دارد و همه مؤمنان به خداوند و فرشتگانش و کتاب‌هایش و پیامبرانش، ایمان دارند (و می‌گویند) میان هیچ یک از پیامبران وی، فرق نمی‌نهیم و می‌گویند: شنیدیم و فرمان بردیم؛ پروردگارا! آمرزش» سوره بقره، آیه ۲۸۵.
- ↑ ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۰۹.
- ↑ «مِنْ مَلَائِکَةٍ أَسْکَنْتَهُمْ سَمَاوَاتِکَ وَ رَفَعْتَهُمْ عَنْ أَرْضِکَ هُمْ أَعْلَمُ خَلْقِکَ بِکَ وَ أَخْوَفُهُمْ لَکَ وَ أَقْرَبُهُمْ مِنْکَ لَمْ یَسْکُنُوا الْأَصْلَابَ وَ لَمْ یُضَمَّنُوا الْأَرْحَامَ وَ لَمْ یُخْلَقُوا مِنْ مَاءٍ مَهِینٍ وَ لَمْ یَتَشَعَّبْهُمْ رَیْبُ الْمَنُونِ وَ إِنَّهُمْ عَلَی مَکَانِهِمْ مِنْکَ وَ مَنْزِلَتِهِمْ عِنْدَکَ وَ اسْتِجْمَاعِ أَهْوَائِهِمْ فِیکَ وَ کَثْرَةِ طَاعَتِهِمْ لَکَ وَ قِلَّةِ غَفْلَتِهِمْ عَنْ أَمْرِکَ لَوْ عَایَنُوا کُنْهَ مَا خَفِیَ عَلَیْهِمْ مِنْکَ لَحَقَّرُوا أَعْمَالَهُمْ وَ لَزَرَوْا عَلَی أَنْفُسِهِمْ وَ لَعَرَفُوا أَنَّهُمْ لَمْ یَعْبُدُوکَ حَقَّ عِبَادَتِکَ وَ لَمْ یُطِیعُوکَ حَقَّ طَاعَتِکَ»؛ نهج البلاغه، خطبۀ ۱۰۸.
- ↑ ر.ک: دانشنامه نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۰۹.
- ↑ ر.ک: صحیفه سجادیه، ۳۹ ـ ۴۰.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۲.
- ↑ . مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۵۸، ص ۳۰۶، ح ۱۵.
- ↑ «ان الملائکه لایأکلون ولا یشربون ولا ینکحون و انما یعیشون بنسیم العرش»؛ مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، ج ۵۹، ح ۴، ص ۱۷۴.
- ↑ ﴿وَنَادَوْا يَا مَالِكُ لِيَقْضِ عَلَيْنَا رَبُّكَ قَالَ إِنَّكُمْ مَاكِثُونَ﴾«و فریاد برآورند که ای نگهبان (دوزخ)! کاش پروردگارت کار ما را تمام کند! (او در پاسخ) می‌گوید: شما (در این عذاب) ماندگار خواهید بود» سوره زخرف، آیه ۷۷.
- ↑ وَ اتَّبَعُواْ مَا تَتْلُواْ الشَّيَاطِينُ عَلىَ مُلْكِ سُلَيْمَنَ وَ مَا كَفَرَ سُلَيْمَنُ وَ لَاكِنَّ الشَّيَطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ النَّاسَ السِّحْرَ وَ مَا أُنزِلَ عَلىَ الْمَلَكَينِْ بِبَابِلَ هَرُوتَ وَ مَرُوتَ وَ مَا يُعَلِّمَانِ مِنْ أَحَدٍ حَتىَ يَقُولَا إِنَّمَا نحَْنُ فِتْنَةٌ فَلَا تَكْفُرْ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِ بَينَْ الْمَرْءِ وَ زَوْجِهِ وَ مَا هُم بِضَارِّينَ بِهِ مِنْ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ وَ يَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمْ وَ لَا يَنفَعُهُمْ وَ لَقَدْ عَلِمُواْ لَمَنِ اشْترََئهُ مَا لَهُ فىِ الاَْخِرَةِ مِنْ خَلَاقٍ وَ لَبِئْسَ مَا شَرَوْاْ بِهِ أَنفُسَهُمْ لَوْ كَانُواْ يَعْلَمُونَ»؛ «و از افسونى كه ديوها به روزگار پادشاهى سليمان مى خواندند پيروى كردند، و سليمان كافر نبود، ولى ديوها كه مردم را جادوگرى مى آموختند كافر بودند و نيز آن افسون كه بر آن دو فرشته، هاروت و ماروت، در بابل نازل شد، در حالى كه آن دو به هر كس كه جادوگرى مى آموختند مى گفتند: كار ما فتنه است، مباد كافر شوى. و مردم از آن دو جادوهايى مى آموختند كه مى توانستند ميان زن و شوى جدايى افكنند و آنان جز به فرمان خدا به كسى زيانى نمى رسانيدند و آنچه مردم مى آموختند به آنها زيان مى رسانيد، نه سود. و خود مى دانستند كه خريداران آن جادو را در آخرت بهره اى نيست. خود را به بد چيزى فروختند، اگر مى دانستند.» سورۀ بقره، آیۀ ۱۰۲.
- ↑ ر.ک: صحیفۀ سجادیه.
- ↑ ر.ک: دانشنامۀ نهج البلاغه، ج۲، ص ۶۱۰.
- ↑ ﴿نَزَلَ بِهِ الرُّوحُ الْأَمِينُ﴾«که روح الامین آن را فرود آورده است» سوره شعراء، آیه ۱۹۳.
- ↑ ﴿عَلَّمَهُ شَدِيدُ الْقُوَى﴾«آن (فرشته) بسیار توانمند به او آموخته است» سوره نجم، آیه ۵.
- ↑ ﴿إِنَّهُ لَقَوْلُ رَسُولٍ كَرِيمٍ ذِي قُوَّةٍ عِنْدَ ذِي الْعَرْشِ مَكِينٍ مُطَاعٍ ثَمَّ أَمِينٍ﴾«که این (قرآن) بازخوانده فرستاده‌ای گرامی است. توانمندی که نزد آن دارنده اورنگ (فرمانفرمایی جهان)، جایگاهی بلند دارد، آنجا فرمانگزاری امین است» سوره تکویر، آیه ۱۹ ـ ۲۱.
- ↑ ر.ک: فرهنگ شیعه، ص ۴۲۴.
- ↑ اعلام القرآن، ص ۲۷۷ ـ ۲۷۸.
- ↑ دائرة المعارف تشیع، ج۵، ص ۳۰۹.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۵۶، ص۲۲۱.
- ↑ مشارق انوار الیقین، برسی، ج۱، ص۳۲.
- ↑ ﴿وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا قَالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا قَالَ كَذَلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا وَكَانَ أَمْرًا مَقْضِيًّا﴾«و در این کتاب از مریم یاد کن هنگامی که از خانواده خویش در جایگاهی خاوری گوشه گزید و از چشم آنان پنهان شد و ما روح خود را به سوی او فرو فرستادیم که چون انسانی باندام، بر او پدیدار گشت (مریم) گفت: من از تو، به (خداوند) بخشنده پناه می‌برم؛ اگر پرهیزگاری (از من دور شو) گفت: من، تنها فرستاده پروردگار تو هستم تا به تو پسری پاکیزه ببخشم. گفت: چگونه مرا پسری تواند بود که بشری به من دست نزده است و بدکاره هم نبوده‌ام گفت: چنین است؛ پروردگارت می‌فرماید که آن (کار) بر من آسان است و (بر آنیم) تا او را نشانه‌ای برای مردم و رحمتی از سوی خویش گردانیم و این کاری انجام شدنی است.» سوره مریم، آیه ۱۶ ـ ۲۱
- ↑ غیبة نعمانی، ص ۲۳۴.
- ↑ ر.ک: تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۵۳۷.