برهان امتناع تناقض

اثبات عصمت امام با برهان امتناع تناقض

این دلیل، بر دو مقدمه استوار است:

1. آیاتی در قرآن، به اطاعت از امام دستور می‌دهد، مانند: ﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ﴾.
2. آیاتی دیگری در قرآن، بر وجوب امر به معروف و نهی از منکر دلالت می‌کنند، مانند: ﴿يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ﴾، ﴿وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ﴾. حال اگر امام معصوم نباشد، میان این دو دسته از آیات (آیات وجوب اطاعت از امام با آیات نهی از منکر) تضاد خواهد بود؛ چنان‌که، مردم از سویی، به اطاعت از امام موظّف‌اند و از سوی دیگر بر آنان لازم است، امام را به خاطر منکری که انجام می‌دهد نهی نموده و در نتیجه، از امام اطاعت نکنند.

به عبارت دیگر: اگر امام(ع) مرتکب خطا یا گناهی شود یا باید از او تبعیت کرد که این باطل است به دلیل آیه قرآن ﴿وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَانِ ﴾ و یا این که نباید از او پیروی کرد که در این صورت، فایده امام(ع)، منتفی خواهد بود.

همچنین: اگر امام مرتکب خطا یا گناهی شود، از سویی نهی و تبری جستن از عمل او لازم می‌‌شود از سوی دیگر به دلیل وجوب اطاعت از اولی الامر باید از او که امام و مقتداست تبعیت کرد؛ نافرمانی و انکار با اطاعت قابل جمع نیست. محقق طوسی می‌‌گوید: ولوجوب الانکار علیه لو اقدم علی المعصیه فیضاد امر الطاعه.

اشکال و پاسخ

وجوب اطاعت از امام فقط در مواردی است که امام خطا نکرده باشد لذا تخلف از او در سایر موارد محذوری ندارد. پاسخ: تشخیص درست از نادرست و خطا از صواب در کارهای مدعی امامت و هدایت، بر عهده کیست؟ اگر امت این تشخیص را به صورت کامل داشتند نیازی به امام و هادی الهی نبود. حاصل کلام این که امام برای انجام وظیفه مهم هدایت و راهنمایی امت به معارف و اجرای درست احکام ابزاری لازم دارد که یکی از آنها عصمت است. با عصمت جانشین دینی رفتار کنند. پیامبر، امت می‌‌توانند به معارف صحیح دسترسی یافته و در مقام عمل نیز مطابق با وظیفه دینی رفتار کنند.