اعرابیت در فقه اسلامی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث اعرابیت است. اعرابیت از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: اعرابیت در قرآن - اعرابیت در فقه اسلامی - اعرابیت در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
به کسانی که مکان ثابتی برای اقامت ندارند بلکه به صورت سیار در صحراها و مراتع زیر چادر زندگی میکنند، «بَدَوی» یا بادیه نشین گفته می‌شود، در مقابل «حَضَری» که اعم از شهر نشین و روستا نشین است.
تعلّق احکام شرع بر مکلّف با قطع نظر از خصوصیات سکونتی و زندگی او است. از اینرو، بادیه نشین در احکام با شهرنشین و روستانشین یکسان است
مگر مواردی که به سبب اختلاف طبیعت زندگی بادیه نشینی با شهر نشینی و مانند آن از این قاعده استثنا شده است که در ذیل به مواردی از آن اشاره می‌شود.
احکام
- صلات: در کراهت یا حرمت پیش نماز شدن بدَوی برای حضری اختلاف است. قول نخست، مشهور میان متأخّران است. [۱] بر بادیهنشینی که برای تأمین آب و علف دام خویش پیوسته در حال جابه جایی است حکم مسافر جاری نمیشود؛ بلکه نمازش تمام و روزهاش صحیح است مگر آنکه برای منظوری دیگر همچون زیارت، تجارت و حج سفر کند که با تحقّق عنوان سفر شرعی، حکم مسافر را پیدا میکند [۲].
- جهاد: بنابر قول مشهور بادیه نشینان هرچند در جنگ شرکت کنند از غنیمت سهمی ندارند. تنها مقدار اندکی از غنیمت به عنوان رضخ به آنان داده می‌شود. مراد از بادیه نشینان، خصوص افرادی هستند که اسلام آورده، لکن هنوز در اسلام، استوار و ثابت قدم نگشتهاند و بر ترک مهاجرت و باقی ماندن در بادیه در قبال عدم سهمخواهی از غنیمت مصالحه کردهاند. [۳]
- وکالت: مشهور فقها وکالت حَضَری برای بادیه نشین ـ بلکه هر فرد غریبی ـ را جهت فروش کالاهای وی که به شهر یا روستا آورده است، مکروه دانستهاند. قول مقابل آن، حرمت است. [۴]
- نکاح: بنابر نظر برخی نگاه کردن به آن مقدار از مو یا بدن زنان بادیه نشین که به طور متعارف و رایج نمیپوشانند، بدون شهوت جایز است [۵]. ازدواج زن حضَری با مرد اعرابی مکروه است.[۶]
- شهادات: شهادت بادیه نشین علیه حضَری با وجود شرایط بنابر مشهور، پذیرفته است. ابن جُنید قائل به عدم پذیرش آن شده مگر آنکه مورد شهادت در بادیه رخ داده و حَضَری در آنجا وجود نداشته باشد یا مورد، قتلی باشد که حَضَری حضور نداشته است[۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ جواهر الکلام، ج۱۳، ص:۳۸۷؛ الروضة البهیة، ج۱، ص:۸۰۴ ـ ۸۰۵.
- ↑ جواهرالکلام، ج۱۴، ص:۲۶۸ ـ ۲۷۰؛ مستمسک العروة، ج۸، ص:۶۹.
- ↑ جواهرالکلام، ج۲۱، ص:۲۱۷ ـ ۲۱۸.
- ↑ جواهرالکلام، ج۲۲، ص:۴۶۱.
- ↑ العروة الوثقی، ج۵، ص:۴۹۳.
- ↑ العروة الوثقی، ج۵، ص:۴۸۷.
- ↑ مختلف الشیعة، ج۸، ص:۵۳۰؛ فتاوی ابن الجنید، ص:۳۳۳.
- ↑ هاشمی شاهرودی، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت ج۳، صفحه ۳۹-۴۰.