ابوعیاش زرقی
مقدمه
او به کنیه مشهور است[۱] و نامش را به اختلاف، زید بن صامت[۲]، عبدالرحمان بن معاویة بن صامت[۳]، عبید بن معاویة بن صامت[۴]، عبید بن زید بن صامت[۵]، فضیل بن معاذ بن صامت[۶]، عبید بن معاذ[۷]، عتیک بن معاذ[۸]، زید بن نعمان[۹]، از تیره بنی‌زریق خزرجی[۱۰] و در شمار ساکنان حجاز[۱۱] گفته‌اند. برخی مادرش را خوله، دختر زید بن نعمان بن خلده از بنی‌زریق دانسته‌اند[۱۲].
او از صحابه مشهور بود. در احد و نبردهای پس از آن، رسول خدا(ص) را همراهی کرد[۱۳] و نبردهای وی را به نبردهای رسول خدا(ص) تشبیه کرده‌اند[۱۴]. او پس از پیکار احد، در سریه ابوسلمة بن عبدالاسد[۱۵]، نبرد بنی‌قریظه[۱۶] و غزوه غابه در سال ششم[۱۷] شرکت کرد. وی همچنین از اسب سواران نبرد غابه بود. اسبی به نام جلوه داشت و رسول خدا(ص) از وی خواست آن را به کسی بدهد که سوارکارتر باشد. او در پاسخ خود را سوارکارترین مردم نامید و اسبش را راند، ولی هنوز پنجاه متری نرفته بود که اسب، وی را زمین زد. او از گفتار آن حضرت و پاسخ خود در شگفت شد[۱۸]. برخی از مردان بنو زریق می‌گویند: آن حضرت اسب وی را به معاذ بن ماعص یا عائذ بن ماعص داد[۱۹]. ابوعیاش در واقعه حدیبیه، از جمله بیست سوار پیشاهنگانی بود که رسول خدا(ص) آنان را برای کسب خبر گسیل داشت[۲۰]. مسلمانان در عسفان با مشرکان به فرماندهی خالد بن ولید روبه رو شدند[۲۱] و از آنجا نماز برای مسلمانان عزیزتر از فرزندان، پدران و جان‌هایشان بود، مشرکان، هنگام نماز را بهترین زمان برای حمله ارزیابی کردند. آیه ﴿وَإِذَا كُنْتَ فِيهِمْ فَأَقَمْتَ لَهُمُ الصَّلَاةَ﴾[۲۲] میان دو نماز ظهر و عصر نازل گردید[۲۳] و مسلمانان به فرمان رسول خدا(ص) مسلح شدند و نماز خوف خواندند. ابوعیاش در این روایت، کیفیت نماز خوف را تشریح کرده است[۲۴].
او در سال‌های پس از چهل یا پنجاه درگذشت[۲۵] و انس بن مالک صحابی، ابو صالح سمان و مجاهد از تابعین از وی روایت کرده‌اند. برخی سماع سمان و مجاهد را از ابوعیاش، به دلیل پیشی مرگ وی بر آن دو صحیح ندانسته‌اند[۲۶]. بنا بر خبر انس بن مالک، ابو عیاش در مقام دعا، خدا را با صفاتی خواند که رسول خدا(ص) فرمود: هرگاه خداوند با آن صفات خوانده شود، اجابت می‌کند و هرگاه با آن درخواست شود، عطا می‌کند[۲۷]. ابوعیاش با نقل روایتی از رسول خدا(ص)، تهلیل هر پگاه را برابر با آزادی بنده‌ای از زادگان اسماعیل(ع)، ده حسنه، نابودی ده گناه و دوری از شیطان برشمرد. می‌گویند کسی در خواب از رسول خدا(ص) درباره این روایت پرسید[۲۸]، آن حضرت فرمود: ابوعیاش درست می‌گوید[۲۹]. ابن حجر[۳۰] این روایت را به ابن عائش (و به قولی ابن ابی عیاش) نسبت داده و وی را غیر از ابوعیاش زرقی شمرده است، اما برخی دیگر، آن دو را یک تن دانسته‌اند. برخی (به اشتباه) زید بن عیاش را که مالک از وی و او از سعد بن ابی وقاص روایت کرده است، همان ابوعیاش زرقی صحابی دانسته‌اند[۳۱]. ابو عیاش زرقی صحابی، تا دوره خلافت معاویه می‌زیست[۳۲].[۳۳]
منابع
پانویس
- ↑ ابن حجر، ج۲، ص۵۰۴.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۳، ص۵۶۵؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۷ آن را نظر بیشتر اهل حدیث دانسته است.
- ↑ ر.ک: ابن حجر، ج۷، ص۲۴۵.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۱۷۰؛ سمعانی، ج۳، ص۱۴۷.
- ↑ ابن هشام، ج۳، ص۷۵۲.
- ↑ ر.ک: طبرانی، ج۵، ص۲۱۳.
- ↑ ر.ک: ابن حبان، ج۷، ص۱۲۷.
- ↑ ر.ک: ابن اثیر، ج۳، ص۳۵۴.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۱۳۸.
- ↑ سمعانی، ج۳، ص۱۴۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۲۳۳.
- ↑ ابن حبان، ج۳، ص۲۸۱.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۵؛ به نقل از ابن سعد.
- ↑ مشاهده کمشاهد رسول الله، ابن اثیر، ج۵، ص۲۶۶.
- ↑ واقدی، ج۱، ص۳۴۱.
- ↑ واقدی، ج۲، ص۴۹۸.
- ↑ واقدی، ج۲، ص۵۴۱.
- ↑ واقدی، ج۲، ص۵۴۲-۵۴۱.
- ↑ ابن هشام، ج۳، ص۷۵۲.
- ↑ واقدی، ج۲، ص۵۴۷.
- ↑ درباره زمان درگیری؛ ر.ک: ابن کثیر، ج۴، ص۹۳-۹۶.
- ↑ «و (به هنگام خطر) چون در میان ایشان بودی و برای آنان نماز برپا داشتی » سوره نساء، آیه ۱۰۲.
- ↑ طیالسی، ص۱۹۲.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۴، ص۵۹؛ شانسی، ص۷۱۳؛ واحدی، ص۱۲۰؛ ابن قدامه، ج۲، ص۲۶۸.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۳۵۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۲، ص۲۳۳.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۳۵۰.
- ↑ دولابی، ج۱، ص۸۳.
- ↑ احمدبن حنبل، ج۴، ص۵۹؛ ابن ابی عاصم، ج۴، ص۱۹۶.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۵.
- ↑ برای آگاهی از اظهار نظرها، استدلال‌ها و دلایل تابعی بودن وی؛ ر.ک: نوری، ج۱۰، ص۴۲۳.
- ↑ ابن حجر، ج۷، ص۲۴۵.
- ↑ حسینیان مقدم، حسین، مقاله «ابوعیاش زرقی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۶۰-۴۶۱.