بصرة بن ابی بصره غفاری
مقدمه
وی بَصرة بن حُمَیل بن بصرة بن وقاص بن غفار[۱]، از بنو حرام بن غفار، از قبیله بزرگ مضر بن نزار است[۲]. ذهبی[۳] نامش را «حُمَیل» و برخی دیگر «نَضره» (نظر) گفته‌اند که هر دو اشتباه است[۴]. در نام پدرش به «حَمیِل» یا «حُمَیل» اختلاف است، ولی ابن حبان[۵] «جَمیل» را اشتباه می‌داند. بَصرَة فرزندی دارد که در نام و کُنیه شباهت کامل با نام و کنیه پدرِ «بَصَرة» دارد که همین تشابه سبب شده بسیاری از آگاهی‌های فرزند و پدربزرگ با همدیگر خلط شوند و نویسندگان اطلاعات مربوط به این دو را جابه جا ارائه دهند[۶].
بَصَرة با پدر و فرزندش در شمار صحابه و راویان حدیث از رسول خدا(ص) ذکر شده‌اند[۷]. حدیث بَصَرة را که ابوهریره از وی نقل کرده درباره فضیلت مکان‌هایی مثل مسجدالحرام، مسجد النبی و مسجد الاقصی (ایلیا) است[۸] که ابن عبدالبر در الاستذکار[۹] گوید: این روایت را سایر راویان از ابوهریره از ابوبصره نقل کرده‌اند، نه بَصَرة بن ابی بصره. چنان که همو در الاستیعاب[۱۰] می‌نویسد: این روایت تنها در کتاب الموطأ مالک از بَصَرة بن ابی بهره نقل شده در حالی که به نظر من، یکی از راویان به نام یزید بن الهادی چنین اشتباهی کرده است. منابع دیگر نیز روایت پیش گفته را از پدرش ابوبَصَرة می‌دانند[۱۱]، از این رو ابن حبان[۱۲]، در مورد صحابی بودن بَصَرة تردید کرده و با لفظ الگو:عرب"قيل" وی را از صحابه دانسته است. اما ابن اثیر[۱۳] دیدگاه ابن عبد البر را نپذیرفته و گوید: اینکه ابن عبدالبر گفته است روایت فوق فقط در کتاب الموطأ از بَصَرة آمده، وهم است، چون واقدی نیز این روایت را از بصرة بن ابی بصره نقل کرده است.
گفتنی است، برخی منابع[۱۴]، روایت دیگری در باب حد زنا از وی نقل کرده‌اند که ابن حجر[۱۵] آن را از شخص دیگری به نام بضرة بن أکثم انصاری دانسته است. همچنین در حدیث دیگری رسول خدا(ص) از پرخوری کافران انتقاد کرده که برخی بصرة بن ابی بصره یا پدرش را (قبل از مسلمان شدن) مصداق این روایت معرفی کرده‌اند[۱۶].
به گفته بغوی[۱۷]، وی در مدینه ساکن شد. اما موضوع سکونت وی، پدر و فرزندش در مصر از مسائل بحث برانگیز و اختلافی در مورد این خانواده است؛ زیرا بعضی منابع گفته‌اند فرزندش ابو بصره در سال ۲۵ در فتح مصر شرکت کرد و همانجا سکونت یافت، سپس در قبرستان آن شهر دفن شد[۱۸]. اما بررسی منابع بیانگر این است که آن کسی که به مصر رفته و در آن شهر خانه‌ای بنا کرده، سپس در قبرستان آنجا دفن شده، «ابوبصره» پدر «بصرة بن ابی بصره» است نه فرزند بصره[۱۹]، افزون بر اینکه علامه تستری[۲۰] نیز در اصل وجود ابوبصره دوم (فرزند بصره) تردید کرده است، چه رسد به صحابی دانستن وی.
نکته پایانی اینکه، هرچند ابن یونس[۲۱] تنها ابو بصره را ساکن در مصر دانسته و از فرزندان وی نامی نبرده است، ولی با توجه به مهاجرت معمول خانوادگی در آن زمان، سکونت بصرة بن ابی بصره در مصر دور از انتظار نیست[۲۲].[۲۳]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ ابن حجر، تهذیب، ج۱، ص۴۱۵.
- ↑ خلیفة بن خیاط، ص۵۳۰.
- ↑ ذهبی، ص۲۷۲.
- ↑ ر.ک: عسکری، ج۳، ص۹۵۹؛ طبرانی، ج۲، ص۴۸.
- ↑ الثقات، ج۳، ص۹۳.
- ↑ ر.ک: بخاری، ج۳، ص۱۲۳؛ ابن سعد، ج۷، ص۳۴۶.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۴۰۷؛ ابن حجر، الاصابه، ج۲، ص۱۱۳.
- ↑ مالک، ج۱، ص۱۰۹؛ ابن ابی عاصم، ج۲، ص۲۴۷؛ ابن حبان، صحیح، ج۷، ص۷؛ بیهقی، فضائل، ص۴۶۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۲، ص۴۱.
- ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۲۶۲.
- ↑ احمد بن حنبل، ج۶، ص۷؛ ابن حجر، تقریب، ج۱، ص۱۳۴.
- ↑ الثقات، ج۳، ص۳۷.
- ↑ ابن اثیر، ج۱، ص۴۰۷.
- ↑ طبرانی، ج۲، ص۴۸؛ بیهقی، سنن، ج۷، ص۱۵۷؛ حاکم، ج۳، ص۵۹۳.
- ↑ الاصابه، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ قرطبی، ج۷، ص۱۹۳؛ عینی، ج۲۱، ص۴۱.
- ↑ بغوی، ج۱، ص۳۴۸.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۱۳۷.
- ↑ ر.ک: ابن سعد، ج۷، ص۳۴۶؛ ابن یونس، ج۱، ص۱۴۰ و ۵۱۷؛ ابن حبان، الثقات، ج۳، ص۹۳.
- ↑ ج۱۱، ص۲۲۵
- ↑ ابن یونس، ج۱، ص۱۴۰ و ۵۱۷.
- ↑ ر.ک: خلیفة بن خیاط، ص۵۳۰؛ ابن عبدالبر، ج۱، ص۲۶۲؛ عینی، ج۷، ص۲۵۲؛ ابن حجر، الاصابه، ج۱، ص۴۴۹.
- ↑ بانشی، رحمت‌الله، مقاله «بصرة بن ابی بصره غفاری»، دانشنامه سیره نبوی ج۲، ص:۲۵۵.