احتجاج به غدیر
حادثۀ غدیر خم و آیۀ ابلاغ و اکمال دین و خطبۀ غدیریۀ پیامبر خدا(ص) در آن روز و جملۀ معروف «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ...»، از روشن‌ترین، متقن‌ترین و مستندترین دلایل امامت و خلافت بلافصل امیر المؤمنین(ع) است. آن صحنه و آن پیام و نصب را، هزاران نفر شاهد بودند و صدها نفر روایت کرده‌اند و کتاب الغدیر و دهها کتاب دیگر به نقل مستند و مستدلّ آن واقعه پرداخته‌اند.
مقدمه
در طول بیش از هزار و چهارصد سال، پیوسته از سوی اصحاب پیامبر، تابعین، أئمه شیعه، خود حضرت علی و حضرت زهرا(ع)، علمای شیعه، مؤلّفان فراوان و متکلّمان بسیار، به آن واقعه و حدیث، استناد و احتجاج شده است، تا هیچ تردیدی در حقانیّت علی(ع) و اثبات تشیّع و درستی راه و مرام پیروان اهل بیت(ع) نماند. نزول عذاب الهی بر "حارث فهری" به دنبال درخواست خودش مبنی بر بارش سنگ بر سر او که در آیۀ ﴿سَأَلَ سَائِلٌ بِعَذَابٍ وَاقِعٍ﴾[۱] مطرح است، بلای آسمانی بر آنان که منکر حادثۀ غدیر شدند، مثل انس، براء، زید بن ارقم و...، احتجاج خدا و آسمان بر منکران آن حقیقت روشن بود. حضرت زهرا(س) مکرّر به واقعۀ غدیر اشاره و به آن احتجاج نمود، تا از حقّ مولایش علی(ع) دفاع کند[۲] امیر المؤمنین(ع)، بارها به غدیر خم احتجاج و استناد فرمود، مثل روز هفتم سقیفه، در مسجد و حضور مردم، زیر تیغ تهدید که بر سر او گرفته بودند، در مجلس خصوصی با ابوبکر، پس از غصب فدک از سوی ابوبکر و عمر، در مسجد پیامبر در زمان خلافت عمر، در شورای شش نفره پس از کشته شدن عمر، هنگام بیعت مردم با عثمان، در پاسخ به طلحه و در زمان عثمان، در جنگ جمل و صفیّن، در نامه‌ای که به معاویه نوشت، در خطبۀ نماز جمعه در روز غدیر، در میدان کوفه خطاب به اصحاب پیامبر، در ماه‌های آخر عمر خویش در نوشته‌ای بلند و ۳۰ صفحه‌ای که نگاشت و موارد فراوان دیگر[۳]. امامان معصوم(ع) دیگر نیز در صحنه‌ها و موقعیت‌های گوناگون از حادثۀ غدیر یاد کرده و به آن استناد و احتجاج کرده‌اند، که ذکر آنها در این مختصر نمی‌گنجد[۴]. اصحاب ائمه(ع) و علمای شیعه نیز مکرّر به این حدیث احتجاج کرده‌اند و مناظرات مستحکم و پاسخ‌های دندان‌شکن و براهین خلل‌ناپذیر در مجادلات کلامی شیعه با مخالفان بر محور واقعۀ غدیر خم اتفاق افتاده است[۵] به عنوان نمونه یک مورد از احتجاجات علی(ع) را می‌آوریم. وقتی عمر کشته شد و شورای شش نفره برای تعیین خلیفه شکل گرفت، چون امیرالمؤمنین(ع) دید که جریان مذاکرات در مسیر خلیفه ساختن عثمان است، فضایل و مناقب خویش و سفارش‌های پیامبر دربارۀ خلافت را بازگفت، از جمله فرمود: "شما را به خدا سوگند می‌دهم، آیا در میان شما کسی جز من وجود دارد که پیامبر خدا او را به فرمان خدا در روز غدیر خم تعیین و نصب کرد و فرمود: هرکس را من مولای اویم، علی مولای اوست، خدایا با هرکه با او دوستی کند دوست باش و هرکه را که با او دشمنی کند، دشمن بدار، گفتند: نه"[۶]. در روز جنگ جمل هم به طلحه فرمود: آیا مگر از پیامبر نشنیدی که روز غدیر دربارۀ من فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ...» گفت، آری شنیده‌ام. فرمود: پس چرا به جنگ من آمده‌ای؟ گفت: در خاطرم نبود![۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ سوره معارج، آیه۱.
- ↑ بحار الأنوار، ج ۲۸، ص۲۰۵.
- ↑ دربارۀ این احتجاج‌ها، ر.ک: «بحار الأنوار» ج ۹،۱۰،۲۷،۲۸،۲۹، احتجاج، طبرسی، الغدیر، ج ۱، اثبات الهداة، ج ۲، فضائل الخمسة من الصحاح السته» ج ۱ ص۳۱۹، المناشدة و الاحتجاج بحدیث الغدیر، کمال السیّد.
- ↑ از جمله ر.ک: چهارده قرن با غدیر، محمّد باقر انصاری، ص۶۳ به بعد.
- ↑ از جمله ر.ک: کتاب سه‌جلدی مواقف الشیعه، احمدی میانجی، انتشارات جامعۀ مدرسین.
- ↑ «نَشَدْتُكُمْ بِاللَّهِ هَلْ فِيكُمْ أَحَدٌ نَصَبَهُ رَسُولُ اللَّهِ(ص) يَوْمَ غَدِيرِ خُمٍّ بِأَمْرِ اللَّهِ تَعَالَى فَقَالَ مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ فَعَلِيٌّ مَوْلَاهُ اللَّهُمَّ وَالِ مَنْ وَالاهُ وَ عَادِ مَنْ عَادَاهُ غَيْرِي؟ قَالُوا: لا»؛ بحار الأنوار، ج ۳۱ ص۳۳۲ و ۳۸۱،۳۵۱،۳۷۳.
- ↑ الغدیر، ج۱، ص۱۸۶.
- ↑ محدثی، جواد، فرهنگ غدیر، ص۵۳.