دعا در لغت
این مدخل زیرشاخهٔ بحث دعا است. دعا از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: دعا در لغت - دعا در قرآن - دعا در حدیث - دعا در اخلاق اسلامی - دعا در معارف دعا و زیارات - دعا در تربیت اسلامی - دعا در معارف و سیره نبوی - دعا در معارف و سیره علوی - دعا در معارف و سیره حسینی - دعا در معارف و سیره سجادی - دعا در معارف و سیره امام جواد - دعا در معارف مهدویت - دعا در فرهنگ و معارف انقلاب اسلامی - پرسش مرتبط ندارددعا در لغت به معنای خواندن و حاجت خواستن است.
مقدمه
«دعا» از ریشه "د ـ ع ـ و" در لغت به معنای «خواندن»[۱]، «درخواست انجام دادن کار»[۲] و «حاجت خواستن»[۳] است. گفته‌اند اصل آن «دعاو» بوده و به دلیل قرار گرفتن واو پس از الف، بر اساس قواعد اعلال تبدیل به همزه شده است[۴].
جوهری آن را از ماده «دعوت» به معنای «فراخواندن به غذا» دانسته است[۵]. راغب معتقد است «دعاء» مانند «نداء» (آواز دادن) است، با این تفاوت که ندا با الفاظی همچون «یا» و «أیا» و نظایر آنها ادا شده و مخاطبی به آن ضمیمه نمی‌شود، در حالی که «دعا» در جایی به کار می‌رود که نام مخاطب برده شود، هرچند ممکن است این دو واژه به جای یکدیگر نیز به کار روند[۶]. ابوهلال عسکری ضمن تعریف دعا به «خواندن»، در تفاوت میان آن و ندا گفته است: «دعا می‌تواند با صدای بلند یا کوتاه باشد، اما ندا خواندن با آواز بلند است»[۷]. او همچنین درباره تفاوت میان دعا و «مسئلت» (درخواست) بر این باور است که مسئلت هماره با نوعی خضوع همراه است و مخاطب آن دارای مقامی برتر است، اما دعا اگر متوجه خداوند باشد، با کرنش همراه است، و اگر مخاطب آن با دعا کننده برابر باشد، با کرنش همراه نیست[۸].[۹]
در معاشناسی دعا همچنین گفته شده است: به معنای خواستن چیزی با صدا و کلام برای توجه دادن مدعوّ به سوی خود[۱۰] یا کسی دیگر[۱۱] است. کمک خواستن[۱۲]، درخواست[۱۳]، ترغیب و تشویق کردن[۱۴]، استغاثه و تضرع[۱۵] از دیگر معانی دعا است[۱۶].
منابع
پانویس
- ↑ فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، ج۲، ص۲۲۲؛ ابن منظور، لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۸.
- ↑ عسکری. ابوهلال، الفروق اللغویه، ص۵۳۴.
- ↑ دهخدا، علی اکبر، لغت‌نامه دهخدا، ج۷، ص۹۶۰۲.
- ↑ حاشیة الصحاح، ج۶، ص۲۳۳۷؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۸.
- ↑ جوهری، اسماعیل، الصحاح، ج۶، ص۲۳۳۷.
- ↑ اصفهانی، راغب، مفردات الفاظ القرآن، ص۱۷۰.
- ↑ الفروق اللغویه، ص۵۳۴.
- ↑ الفروق اللغویه، ص۴۹۵.
- ↑ نصیری، علی، مقاله «دعا»، دانشنامه امام علی ج۴، ص ۳۱۸.
- ↑ معجم مقاییس اللغه، ج ۲، ص ۲۷۹، "دعو"؛ المصباح، فیومی، ص۱۹۴، "دعا"؛ التحقيق، ج ۳، ص ۲۰۵، "دعو".
- ↑ لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۷، "دعو".
- ↑ وجوه قرآن، ص۹۹؛ قاموس قرآن، ج ۲، ص ۳۴۴، "دعو".
- ↑ مفردات، ص۳۱۵؛ لسان العرب، ج۱۴، ص۲۵۷؛ مجمع البحرین، ج ۱، ص ۱۳۸، "دعا".
- ↑ مفردات، ص ۳۱۵؛ المصباح، فیومی، ص ۱۹۴، "دعا".
- ↑ لسان العرب، ج ۱۴، ص ۲۵۷، "دعو"؛ لغت‌نامه، ج ۷، ص ۹۶۰۲، "دعا".
- ↑ سحرخوان، محمد و یوسف‌زاده، حسین علی، دعا، دائرةالمعارف قرآن کریم ج۱۳؛ میرزاپور، محسن، مقاله «دعا»، دانشنامه امام خمینی ج۵، ص۳۹۵ ـ ۴۰۳.