علم معصوم به مشاغل و صناعات
این مدخل زیرشاخهٔ بحث علم معصوم است. علم معصوم به مشاغل و صناعات از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: علم معصوم به مشاغل و صناعات در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطدربارۀ علم امام به صنایع و فنون دو دیدگاه وجود دارد: برخی قائل‌اند این عنایت شامل اهل بیت (ع) شده و یکی از مصادیق علمی ایشان، علم به صناعات است. بدان علت که اگر امام، این صنایع و فنون را نداند، آنان که عالم به اینها هستند از امام تبعیت نمی‌کنند. برخی دیگر از بزرگان شیعه نیز قائل‌اند علم امام به غیر امور امامت عقلاً واجب نیست، در عین حال که ممتنع هم نیست.
معصوم و علم به صناعات
در آیاتی از قرآن کریم، از عنایات خاص خداوند به برخی از بندگان برگزیده‌اش و عطا کردن علوم یا توانایی‌های شگرف و خارق‌العاده به آنان برای تصرف در طبیعت سخن به میان آمده است؛ مانند آموزش کشتی‌سازی به حضرت نوح (ع): ﴿وَاصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا وَوَحْيِنَا﴾[۱] و یا آموزش زره‌بافی به حضرت داوود (ع) و ...[۲].
امامان و علم به صناعات
دربارۀ اینکه آیا امام هم باید تمام صنایع و فنون مختلفی که در اعصار و زمان‌ها به وجود می‌آید را بداند یا نه، دو دیدگاه وجود دارد:
دیدگاه اول: وجوب علم امام به صناعات
برخی قائل‌اند این عنایت شامل اهل بیت (ع) شده و یکی از مصادیق علمی ایشان، علم به صناعات است. بدان علت که اگر امام، این صنایع و فنون را نداند، آنان که عالم به اینها هستند از امام تبعیت نمی‌کنند؛ زیرا خود را در این علوم از امام بالاتر می‌دانند و اگر امام این فنون را بداند، آنان به انقیاد و تبعیت نزدیک‌تر خواهند شد.
علامۀ مجلسی دربارۀ علم امام به تمام لغات و صنایع می‌گوید: "اخبار در مورد علم امام به جمیع لغات نزدیک به حد تواتر است و به انضمام روایات عامه، شکی در آگاهی امام از همۀ زبان‌ها باقی نمی‌ماند. اما اطلاع امام از صنایع و علوم، اخبار زیادی دال بر این مطلب است، مثل اخباری که می‌گوید: حجت خدا جاهل به چیزی نیست و او در جواب هیچ پرسشی کلمۀ نمی‌دانم را به کار نمی‌برد و یا اخباری که می‌گوید نزد ائمه، علم گذشته و آینده هست و علوم تمام انبیا به آنها رسیده است که در میان علوم انبیاء، علم به صنایع نیز هست؛ زیرا بیشتر صنایع منسوب به انبیا است و نیز تعلیم اسماء در مورد حضرت آدم (ع) به گونه‌ای تفسیر شده است که شامل تمام صنایع می‌شود. بنابراین، از جهت اخبار جای شکی باقی نمی‌ماند که ائمه (ع) عالم به تمام صنایع هستند. اما از نظر عقلی چنین علومی برای امام لازم است یا خیر، جای توقف دارد، هرچند ملتزم شدن به لزوم عقلی چنین آگاهی‌های برای امام، بعید نیست"[۳].[۴].
دیدگاه دوم: عدم وجوب علم امام به صناعات
برخی از بزرگان شیعه قائل‌اند علم امام به غیر امور امامت عقلاً واجب نیست، در عین حال که ممتنع هم نیست، گرچه اخباری در زمینۀ تسلط امام بر همۀ صنایع وارد شده است، لکن به نظر شیخ مفید، این اخبار قطع‌آور نیست[۵]. ایشان قائل است علم امام به صنایع و حِرَف عقلا نه ممتنع و نه واجب است[۶].
نتیجه گیری
آنچه در جمع‌بندی می‌‌توان گفت این است که وجود چنین علمی برای امام واجب نیست هر چند ممتنع هم نیست؛ زیرا از اموری نیست که مربوط به مقام امامت باشد.
منابع
پانویس
- ↑ «و کشتی را زیر نظر ما و وحی ما بساز» سوره هود، آیه ۳۷.
- ↑ ر.ک: خوش‌باور، داوود، علم غیب از منظر ثقلین، ص۲۸.
- ↑ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج ۲۶، ص۱۹۳.
- ↑ ر.ک: گنجی، حسین، امام‌شناسی، ج ۱، ص۱۹۸؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص۲۰۷؛ عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۹۲ ـ ۱۲۹؛ مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید، فصلنامۀ فلسفی کلامی، ش ۴۵، ص۳۱۶ ـ ۳۱۷.
- ↑ مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، ص۳۷.
- ↑ ر.ک: اوجاقی، ناصرالدین، علم امام از دیدگاه کلام امامیه، ص۱۱۰؛ مشکی، محمد، بررسی علم امام از دیدگاه شیخ مفید، فصلنامۀ فلسفی کلامی، ش ۴۵، ص۳۱۶ ـ ۳۱۷؛ عظیمی، محمد صادق، سیر تطور موضوع گستره علم امام در کلام اسلامی، ص۹۲ ـ ۱۲۹؛ رستمی، محمد زمان، آل بویه، طاهره، علم امام، ص۲۰۷.