مواسات در اخلاق اسلامی

مقدمه

از جمله وظایف بسیار مهم اهل ایمان نسبت به یکدیگر «مواسات» و یاری کردن یکدیگر و شریک ساختن در مال تا حد برابری است. ابو المأمون حارثی^[۱] گوید: به امام صادق (ع) عرض کردم: «حقّ مؤمن بر مؤمن چیست؟» فرمود: «إِنَّ مِنْ حَقِّ الْمُؤْمِنِ‏ عَلَى‏ الْمُؤْمِنِ‏ الْمَوَدَّةَ لَهُ فِي صَدْرِهِ وَ الْمُوَاسَاةَ لَهُ فِي مَالِهِ»^[۲].

در دوره‌ای که رسول خدا (ص) تلاش می‌کرد جامعه ایمانی شکل گیرد، روزی مردی دیر نزد حضرت رفت، پیامبر پرسید: «مَا أَبْطَأَ بِكَ‏» (تو را چه شده که دیر آمدی؟) گفت: «ای رسول خدا، برهنگی مرا بازداشت». فرمود: «أَ مَا كَانَ لَكَ جَارٌ لَهُ ثَوْبَانِ يُعِيرُكَ أَحَدَهُمَا» (مگر تو را همسایه‌ای نبود که دارای دو جامه باشد و یکی را به تو عاریه دهد؟) گفت: «آری، ای رسول خدا». فرمود: «هَذَا لَكَ بِأَخٍ»^[۳]. (پس او برادر تو نیست). اعتبار روابط انسانی و ایمانی به رعایت حقوق و وظایف آن است و چنان چه این حقوق و وظایف رنگ ببازد، روابط انسانی و ایمانی جز نامی بیش نیست. شیخ صدوق به اسناد خود از علی بن عُقْبه^[۴] از وصّافی^[۵] نقل کرده است که گفت: امام باقر (ع) به من فرمود: «أَ رَأَيْتَ‏ مَنْ‏ قِبَلَكُمْ‏ إِذَا كَانَ‏ الرَّجُلُ لَيْسَ عَلَيْهِ رِدَاءٌ وَ عِنْدَ بَعْضِ إِخْوَانِهِ رِدَاءٌ يَطْرَحُهُ عَلَيْهِ»^[۶].

گفتم: «خیر». فرمود: «فَإِذَا كَانَ لَيْسَ عِنْدَهُ إِزَارٌ يُوصِلُ إِلَيْهِ بَعْضُ إِخْوَانِهِ بِفَضْلِ إِزَارِهِ حَتَّى يَجِدَ لَهُ إِزَاراً؟»^[۷]. گفتم: «خیر». سپس امام دست روی پای خویش زد و فرمود: «مَا هَؤُلَاءِ بِإِخْوَةٍ»^[۸].

نشانه برادری دینی رعایت حقوق و وظایف آن است، وگرنه چه تفاوتی میان اهل ایمان و جز آنان هست؟ مفضّل بن عمر گوید امام صادق (ع) چنین فرمود: «خَصْلَتَانِ‏ مَنْ‏ كَانَتَا فِيهِ‏ وَ إِلَّا فَاعْزُبْ‏ ثُمَّ اعْزُبْ [قِيلَ وَ مَا هُمَا قَالَ:] الصَّلَاةُ فِي مَوَاقِيتِهَا وَ الْمُحَافَظَةُ عَلَيْهَا وَ الْمُوَاسَاةُ»^[۹].^[۱۰]

منابع

دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی ج۲

پانویس

↑ از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) است. ر. ک: رجال الطوسی، ص۱۵۱؛ جامع الرواة، ج۲، ص۴۱۳؛ معجم رجال الحدیث، ج۲۲، ص۳۲؛ قاموس الرجال، ج۱۱، ص۴۹۰.
↑ «از جمله حقوق مؤمن بر مؤمن دوستی قلبی او و مواسات مالی با اوست». الکافی، ج۲، ص۱۷۱؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۴۵-۵۴۶؛ بحارالانوار، ج۷۴، ص۲۴۸.
↑ وسائل الشیعة، ج۸، ص۴۱۵.
↑ علی بن عقبة بن خالد از اصحاب امام صادق (ع) و از راویان موثقه است. ر. ک: رجال النجاشی، ص۲۷۱-۲۷۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۶-۹۷؛ قاموس الرجال، ج۷، ص۵۱۸-۵۱۹.
↑ عبیدالله بن ولید وصافی از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) و از راویان موثقه است. ر. ک: رجال النجاشی، ص۲۳۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۸۷-۸۸؛ قاموس الرجال، ج۷، ص۹۶.
↑ «آیا دیده‌ای که چون فردی بی‌لباس نزد شما باشد، کسی از برادران دینی او لباس اضافی خویش را بدو دهد تا بی‌لباس نماند؟»
↑ «اگر آن فرد بی‌لباس می‌بود، می‌شد که یکی از برادران دینی‌اش لباس اضافی خود را بدو دهد تا لباسی داشته باشد؟»
↑ «اینان برادر نیستند». کتاب المؤمن، ص۴۵؛ تنبیه الخواطر، ج۲، ص۸۵؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۴۱۴؛ [با مختصر اختلاف در لفظ].
↑ «هر کس دو ویژگی داشته باشد [مؤمن واقعی است و با او معاشرت کن] و اگر نه از وی بپرهیز و بپرهیز و بپرهیز. [پرسیده شد: آن دو ویژگی چیست؟ فرمود:] نمازها را به وقت گزاردن و محافظت بر آن، و مواسات» الخصال، ج۱، ص۴۷؛ بحارالانوار، ج۷۴؛ ص۳۹۱.
↑ دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی، ج۲، ص ۵۸۰.

[1] از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) است. ر. ک: رجال الطوسی، ص۱۵۱؛ جامع الرواة، ج۲، ص۴۱۳؛ معجم رجال الحدیث، ج۲۲، ص۳۲؛ قاموس الرجال، ج۱۱، ص۴۹۰.

[2] «از جمله حقوق مؤمن بر مؤمن دوستی قلبی او و مواسات مالی با اوست». الکافی، ج۲، ص۱۷۱؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۵۴۵-۵۴۶؛ بحارالانوار، ج۷۴، ص۲۴۸.

[3] وسائل الشیعة، ج۸، ص۴۱۵.

[4] علی بن عقبة بن خالد از اصحاب امام صادق (ع) و از راویان موثقه است. ر. ک: رجال النجاشی، ص۲۷۱-۲۷۲؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۲، ص۹۶-۹۷؛ قاموس الرجال، ج۷، ص۵۱۸-۵۱۹.

[5] عبیدالله بن ولید وصافی از اصحاب امام باقر و امام صادق (ع) و از راویان موثقه است. ر. ک: رجال النجاشی، ص۲۳۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۱۱، ص۸۷-۸۸؛ قاموس الرجال، ج۷، ص۹۶.

[6] «آیا دیده‌ای که چون فردی بی‌لباس نزد شما باشد، کسی از برادران دینی او لباس اضافی خویش را بدو دهد تا بی‌لباس نماند؟»

[7] «اگر آن فرد بی‌لباس می‌بود، می‌شد که یکی از برادران دینی‌اش لباس اضافی خود را بدو دهد تا لباسی داشته باشد؟»

[8] «اینان برادر نیستند». کتاب المؤمن، ص۴۵؛ تنبیه الخواطر، ج۲، ص۸۵؛ وسائل الشیعة، ج۸، ص۴۱۴؛ [با مختصر اختلاف در لفظ].

[9] «هر کس دو ویژگی داشته باشد [مؤمن واقعی است و با او معاشرت کن] و اگر نه از وی بپرهیز و بپرهیز و بپرهیز. [پرسیده شد: آن دو ویژگی چیست؟ فرمود:] نمازها را به وقت گزاردن و محافظت بر آن، و مواسات» الخصال، ج۱، ص۴۷؛ بحارالانوار، ج۷۴؛ ص۳۹۱.

[10] دل‍ش‍اد ت‍ه‍ران‍ی‌، م‍ص‍طف‍ی‌، سیره نبوی، ج۲، ص ۵۸۰.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]