مجاهد بن جبیر مکی در علوم قرآنی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث مجاهد بن جبیر مکی است. مجاهد بن جبیر مکی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: مجاهد بن جبیر مکی در علوم قرآنی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
مجاهد بن جبیر مکی[۱] یکی از مفسّران تابعی معروف، مجاهد مکّی فرزند«جبر» یا «جبیر» است؛ زیرا افزون بر اینکه در کتاب‌های تفسیری شیعه و سنی روایات و آرای تفسیری فراوانی از وی نقل شده است[۲]، کتاب تفسیری با نام تفسیر مجاهد برای وی ذکر کرده‌اند[۳] و اخیراً نیز کتابی با این نام در دو جلد و حدود هشتصد صفحه چاپ شده و موجود است. داوودی او را در طبقات المفسرین یاد کرده و با عنوان‌های "المقري المفّسر الامام" ستوده است. از خصیف نقل کرده که گفته است: داناترین آنان به تفسیر، مجاهد بوده است، و از قتاده نقل کرده که گفته است: از افرادی که باقی مانده‌اند، داناترین شخص به تفسیر، مجاهد است [۴].
ذهبی نیز با عنوان "شيخ القرّاء و المفسرین" از او یاد کرده است[۵].
شیخ طوسی او را از مفسرانی که روش تفسیری‌شان ستوده و ممدوح می‌باشد، به شمار آورده است[۶].
حاج خلیفه نیز او را در صدر مفسران تابعی و از اصحاب ابن عباس و دانشمندان مکه دانسته و از وی نقل کرده است که «قرآن را سی‌بار بر ابن عباس عرضه کردم» و خبر داده که شافعی و بخاری به تفسیر او اعتماد کرده‌اند [۷].
اسماعیل پاشا نیز نام وی را در اسماء المؤلفین ذکر کرده و کتاب تفسیر القرآن را تألیف وی دانسته است[۸].
احمد اسماعیل، نوفل - استاد دانشکده شریعت در دانشگاه اردن - رسالۀ دکتری خود را با عنوان مجاهد، المفسر و التفسیر در معرفی مجاهد، روش و ویژگی‌های تفسیری وی قرار داده است و در آن از شخصیت مجاهد، ویژگی‌های محیط و عصر وی، رتبه علمی، اساتید و شاگردان وی، تفسیر مخطوط منسوب به وی، طرق روایت تفسیر از وی، مصادر وی در تفسیر، آرای وی در مباحث علوم قرآنی، روش وی در تفسیر آیات عقاید و آیات احکام و اثرگذاری تفسیر وی در آثار علمی بعد از وی بحث کرده است. این رساله در سال ۱۴۱۱ ه. ق در ۷۰۷ صفحه منتشر شده است. برای آگاهی از مذهب، وثاقت، استاد، رتبۀ علمی، مکتب و روش تفسیری وی به آن کتاب و مکاتب تفسیری جلد اول تألیف نگارنده رجوع شود[۹].[۱۰]
منابع
پانویس
- ↑ در تاریخ وفات وی اختلاف است. سال ۱۰۴ قولی است که ابن حجر از یحیای قطان نقل کرده است. سال‌های ۱۰۰، ۱۰۱، ۱۰۲ و ۱۰۳ اقوال دیگری است که ابن حجر آورده است (ر.ک: ابن حجر، تهذیب التهذیب، ج۱۰، ص۳۹).
- ↑ براساس برنامه رایانه‌ای معجم فقهی، نام مجاهد ۲۲۵۶۹ مورد در ۱۸۰ جلد از تفاسیر شیعه و سنی آمده است؛ البته امکان دارد در برخی موارد، مجاهد بن جبر مورد بحث نباشد و یا مربوط به تفسیر نباشد، در خصوص مجلدات مجمع البیان ۷۹۵ مورد گزارش شده است.
- ↑ ر.ک: حاج خلیفة، کشف الظنون، ج۱، ص۴۵۸.
- ↑ ر.ک: داوودی، طبقات المفسرین، ج۲، ص۳۰۵ و ۳۰۷ رقم ۶۱۷.
- ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلاء، ج۴، ص۴۴۹ رقم ۱۷۵.
- ↑ فرموده است: من المفسرین من حمدت طرائقه و مدحت مذاهبه کابن عباس... و مجاهد و غیرهم. (طوسی، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۱، ص۶)
- ↑ حاج خلیفة، کشف الظنون، ج۱، ص۴۳۰.
- ↑ بغدادی، هدیة العارفین، ج۶، ص۴.
- ↑ ر.ک: بابایی، مکاتب تفسیری، ج۱، ص۱۹۱-۲۰۹.
- ↑ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۱۷۳-۱۷۴.