ارهاص
ارهاص از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ارهاص در قرآن - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ارهاص در لغت به‌معنای «اثبات» و «اصرار» از ریشه «ر ه ص» (تأسیس بنیان، ساختن رگه‌زیرین بنا) [۱] و «رِهص» (شالوده، چینه و بنیان) آمده است. [۲] برای ارهاص معانی دیگری نیز گفته‌شده است. [۳]
در اصطلاح متکلّمان، حوادث خارق‌العاده [۴] یا شگفتی [۵] است که در آستانه میلاد انبیا و یا بعد از آن و پیش از بعثت ایشان به وقوع می‌پیوندد [۶] و از نبوت آنها در آینده حکایت دارد تا مردم با مشاهده آن امور، آماده شنیدن دعوت انبیا (ع) شوند. [۷] آن‌چه مقدمه آماده‌سازی پیامبران برای نبوّت باشد مانند تذکرات غیبی به ایشان نیز، ارهاص دانسته شده است [۸]
تناسب بین معنای لغوی و اصطلاحی آن، این است که با ارهاص، شالوده نبوّت پی‌ریزی می‌شود. [۹] ارهاص همچون معجزه و کرامت از باب لطف است، [۱۰] و زمینه انجام اطاعت و دوری از گناه را فراهم می‌سازد. [۱۱] تفاوت ارهاص با معجزه در این است که ارهاص، پیش از زمان دعوت و بدون تحدّی (مبارزه‌طلبی) است. [۱۲] گرچه متکلّمان گاهی از باب مجاز و‌علاقه مشابهت یا تغلیب، به ارهاص معجزه نیز گفته‌اند. [۱۳] بعضی از متکلّمان معتزلی ارهاص را نپذیرفته‌اند. چنان‌که کرامت را نیز انکار نموده‌اند [۱۴] آنان ارهاصات واقع شده در هر عصری را به پیامبر موجود در آن عصر نسبت داده و از معجزات وی می‌دانند و این در‌حالی است که برخی از ارهاصات در زمانی تحقق یافته که پیامبری وجود نداشته است. [۱۵]
برخی، آماده‌سازی اذهان برای وقوع ولایت اولیا را نیز ارهاص دانسته‌اند بنابر این سخن گفتن فاطمه زهرا را در رَحم مادر [۱۶] و خواندن سوره مؤمنون به‌وسیله علی (ع) لحظاتی پس از ولادت [۱۷] و سخن گفتن دیگر امامان بلافاصله پس از ولادت و کرامات آنان در خردسالی را ارهاص به‌شمار آورده [۱۸] و تفاوت آن با کرامت را در پیش از موعد بودن ارهاص دانسته‌اند. [۱۹] در تاریخ، ارهاصات بسیاری برای پیامبران به خصوص نبی اکرم (ص) نقل شده است. [۲۰] در قرآن گرچه به ارهاص تصریح نشده است ولی آیاتی از قرآن به وقایعی اشاره دارد که از ارهاصات پیامبران دانسته شده و یا می‌توان آنها را از مصادیق ارهاص دانست.[۲۱]
ارهاصات یوسف (ع)
دور ساختن از گناه
شفای چشمان یعقوب با پیراهن
ارهاصات موسی (ع)
وحی (الهام) به مادر موسی (ع)
نجات موسی (ع) از دریا
بازگشت موسی به دامان مادر
ارهاصات عیسی (ع)
باردار شدن مریم (س) بدون شوهر
بارور شدن نخل خشک
جاری شدن جوی آب از کنار مریم (س)
سخن گفتن عیسی (ع) در گهواره
ارهاصات پیامبراکرم (ص)
نابودی اصحاب فیل
شرح صدر
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ لسان‌العرب، ج۵، ص۳۴۳، «رهص».
- ↑ الصحاح، ج۳، ص۱۰۴۲، «رهص».
- ↑ لغت‌نامه، ج۲، ص۱۶۳۷، «ارهاص».
- ↑ کشاف اصطلاحات الفنون، ج۱، ص۱۴۱، «ارهاص».
- ↑ کشف المراد، شعرانی، ص۴۹۱.
- ↑ روح البیان، ج۱۰، ص۵۱۰.
- ↑ تلخیص المحصل، ص۳۵۰.
- ↑ منشور جاوید، ج۱۲، ص۳۵۸.
- ↑ تلخیص المحصل، ص۳۵۰.
- ↑ کشف المراد، شعرانی، ص۴۹.
- ↑ کشف المراد، شعرانی، ص۴۹۲، کشف المراد، حسن‌زاده، ص۴۴۴.
- ↑ شرح المقاصد، ج۵، ص۱۲.
- ↑ شرح المقاصد، ج۵، ص۱۲ـ۱۳.
- ↑ کشف المراد، شعرانی، ص۴۹۱.
- ↑ کشف المراد، شعرانی، ص۴۹۱.
- ↑ شرح المواقف الایجی، ج۸، ص۲۲۶.
- ↑ منتهی‌الآمال، ج۱، ص۲۱۵.
- ↑ مناقب، ج۲، ص۱۹۸.
- ↑ مهر تابان، ص۲۲۵.
- ↑ مهر تابان، ص۲۲۵.
- ↑ انصاری جیرفتی، الله‌مراد، مقاله «ارهاص»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۲.