ابوالقاسم (کنیه امام مهدی)
این مدخل زیرشاخهٔ بحث امام مهدی است. امام مهدی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: امام مهدی در قرآن - امام مهدی در حدیث - امام مهدی در کلام اسلامی - پرسش‌های مرتبطابوالقاسم از کنیه‌های حضرت مهدی (ع). این کنیه، در اصل از آن حضرت پیامبر خاتم (ص) بوده است[۱].
مقدمه
- کنیه حضرت مهدی (ع) است. روایت است از رسول خدا (ص) که فرمودند: "مهدی از فرزندان من است، اسم او اسم من و کنیه او کنیه من است. " در تاریخ ابن خشاب، روایت است از امام صادق (ع) که فرمود: "خلف صالح، از فرزندان من است، اوست مهدی، اسم او محمد است. کنیه او ابو القاسم"[۲][۳].
- در برخی از روایات، ابو القاسم، کنیه حضرت مهدی (ع) شمرده شده است. البته دستهای از روایات با این بیان که آن حضرت همکنیه پیامبر اکرم (ص) است، به این کنیه اشاره کرده است. از رسول گرامی اسلام نقل شده است که فرمود: "مهدی، از فرزندان من است. نام او نام من و کنیه‌ام کنیه من است"[۴].
- در برخی از روایات نیز از آن، به روشنی یاد شده است. در "کمال الدین و تمام النعمة"، شیخ صدوق از عقید خادم نقل کرده است که آن حضرت، با این کنیه یاد میشد[۵][۶].
ابوالقاسم در فرهنگنامه آخر الزمان
رسول خدا (ص) فرمود: مهدی (ع) از اولاد من می‌باشد و اسم او مانند من (محمد) است و کنیه او مانند کنیه من (ابوالقاسم) است و شبیه‌ترین مردم به من خواهد بود، چه در رفتار و چه در شمایل و صورت ظاهری[۷]. امام صادق (ع) فرمود: آن فرزند نیکو و پسندیده (مهدی (ع)) از اولاد من خواهد بود و او مهدی (نجات‌دهنده) است و نام او محمد و کنیه‌اش ابوالقاسم است و در آخرالزمان قیام خواهد کرد و نام مادرش «صیقل» می‌باشد[۸]. امام صادق (ع) فرمود: صاحب الامر (حضرت مهدی (ع)) شخصی است که نام اصلی او را جز کافر بر زبان نمی‌آورد[۹].
امام مهدی (ع) در نامه‌ای فرمودند: ملعون است، ملعون است، کسی که در محفلی از مردم اسم مرا ببرد[۱۰]. «محمد» نام اصلی حضرت است که خداوند این نام را برای آن حضرت اختیار نموده است زیرا در حدیث لوح که جناب جابر بن عبدالله انصاری از حضرت زهرا (س) روایت می‌کند، نام حضرت «محمد» است. در حدیث لوح خداوند نام حضرت مهدی (ع) را این‌گونه می‌فرماید: «وَ أُكْمِلُ ذَلِكَ بِابْنِهِ محمد رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ»[۱۱]؛ (من امامان دوازده‌گانه را با فرزند امام حسن عسکری یعنی «محمد» که رحمت برای جهانیان است، کامل خواهم کرد). در احادیث شیعه و سنی بسیار آمده است که رسول خدا (ص) فرمود: مهدی هم نام من است. درباره حرمت به زبان آوردن اسم آن جناب نظر فقها مختلف است و در این زمینه روایات مختلفی وارد شده است. برخی از فقها معتقدند در زمانی که تقیه واجب است و در حضور دشمنانی که بردن نام آن حضرت خطری را متوجه آن جناب و یا خاندان و شیعیان آن حضرت می‌کند، بردن نام ایشان حرام خواهد بود و به القاب دیگر باید ایشان را یاد کرد، مانند زمان غیبت صغری. اما در زمان حاضر که تقیه برداشته شده و از این جهت خطری متوجه آن حضرت نمی‌شود، بنابر نظر اکثر علماء حرمت برداشته شده است زیرا حرام بودن آن دلیلی داشته که اکنون آن دلیل منتفی شده است. اما درباره کتابت اسم حضرت و به زبان آوردن القاب و کنیه حضرت و اشاره کردن به ایشان با تعابیر مختلف، نظر همه علما جواز می‌باشد. اسم حضرت را می‌توان در دعاها و مناجات‌ها و راز و نیازهای خویش آورد چون در بعضی ادعیه اسم مبارک آن حضرت آمده است و دلیل حرمت در این مورد موجود نیست و بدین مضمون حدیثی از رسول خدا (ص) آمده است که فرمود: او (مهدی) است که نامش را آشکارا تا قبل از قیام آن حضرت نمی‌برد مگر کسی که نسبت به او کافر باشد. از این حدیث می‌توان فهمید که آشکارا و در ملأ عام نباید نام آن حضرت را برد و الا در خفا و در مواقع غیر تقیه جایز خواهد بود.
امام صادق (ع) فرمود: سعی کنید که توجه (دشمنان) را به سوی حضرت مهدی (ع) معطوف نکنید. همانا امام شما سال‌ها از میان شما غایب شود و شما به گونه‌ای امتحان شوید که گروهی (ناامید شده و) می‌گویند: (معلوم نیست) به کدام بیابان رفته و از دنیا رفته است! باید چشمان مؤمنین بر او گریان شود.
از این حدیث نیز می‌توان فهمید که ممکن است علت حرمت بردن نام حضرت، جلب نکردن توجه دشمنان به سوی آن جناب است. در مقابل برخی از فقها نیز نام بردن حضرت را حرام می‌دانند، و می‌گویند این ویژگی خاصی است که خداوند برای آن جناب قرار داده است و تا قبل از ظهور حضرت بردن نام ایشان جایز نیست. خلاصه دلایلی که این دسته از فقها می‌آورند این است: روایاتی که ما را از نام بردن حضرت به نام اصلی ایشان نهی می‌کند، عام است و تا زمان ظهور آن جناب را شامل می‌شود، و مقید به زمانی خاص نشده است و در بیشتر روایاتی که از ائمه (ع) به نام اصلی یاد کرده‌اند، از حضرت مهدی (ع) با کنیه یاد شده است. اگر منظور از نگفتن نام حضرت تقیه باشد، روایات زیادی از طریق اهل‌سنت نقل شده است که در آن تصریح شده، نام حضرت نام رسول خدا (ص) است و کنیه او نیز کنیه پیامبر (ص) است، و همه می‌دانند که نام رسول خدا (ص) «محمد» است. حتی احادیثی که پیش از ولادت آن حضرت صادر شده است، نام حضرت را نمی‌برد و از ایشان با القاب یاد می‌شود. و نیز تصریح به حرمت نام بردن آن جناب می‌کند[۱۲].
پرسش‌های وابسته
- کنیه‌های امام مهدی چیستند؟ (پرسش)
- چرا کنیه امام مهدی ابو القاسم است؟ (پرسش)
- چرا کنیه امام مهدی ابو صالح است؟ (پرسش)
منابع
پانویس
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۳۵.
- ↑ نجم الثاقب، باب دوم
- ↑ تونه‌ای، مجتبی، موعودنامه، ص۴۱.
- ↑ " الْمَهْدِيُ مِنْ وُلْدِي اسْمُهُ اسْمِي وَ كُنْيَتُهُ كُنْيَتِي"؛ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۱، ص ۲۸۶، ح ۱.
- ↑ شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج۲، ص ۴۷۳، ح ۲۴
- ↑ سلیمیان، خدامراد، فرهنگنامه مهدویت، ص۳۵.
- ↑ یأتی: ص ۳۲ و المهدی الموعود المنتظر: ج ۱ ص ۲۷۲.
- ↑ المهدی الموعود المنتظر: ج ۱، ص ۲۸۵.
- ↑ کمال الدین: ص ۶۰۷ و یأتی: ص ۳۳.
- ↑ احتجاج طبرسی: توقیعات حضرت.
- ↑ کافی: ج ۱، ص ۵۲۷.
- ↑ حیدرزاده، عباس، فرهنگنامه آخرالزمان، ص ۷۱.