بلد

جغرافیای بلد، در سوره مبارکه بقره

﴿وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا بَلَدًا آمِنًا...﴾^[۱]. پیش از آن که، وارد اصل بحث شویم: لازم است، یادآوری شود؛ واژه بلاد و مشتقات آن، طبق مندرجات کتاب المعجم المفهرس محمد فواد عبدالباقی، ۱۹ بار، در قرآن بیان شده، که بعضی از موارد آن، اسم معرفه و مشخص است و برخی از مشتقات نکره و نامعلوم است و معنی عام دارد و به صورت: بلد، بلاد و بنده در آیات مختلف دیده می‌شود. ما، در این مقوله به شناسایی و بیان آن بلاد می‌پردازیم؛ که معرفه است و قرآن به جغرافیای آن، اشاره‌ای نکرده. در ضمن سعی می‌کنیم، با کمک علم تاریخ و تفسیر، آن اماکن را بشناسیم و با استفاده از علم جغرافیای فعلی، شما را با محال آنها، آشنا گردانیم.^[۲]

معنی واژه بلد چیست؟

برخی از پژوهشگران، در جلد اول قاموس قرآن، زیر واژه بلد می‌نگارند «باید دانست، بلد به معنی شهر نیست و معنای آن، چنان که از خود قرآن، نیز به دست می‌آید؛ سرزمین دیار است و در اصطلاح فعلی عرب‌ها، -سال ۱۳۹۰ ه. ق - به ممالک بلاد می‌گویند... و می‌افزاید راغب در مفردات گفته: بلد مکانی است محدود و معین و محل انس، به اجتماع ساکنین و اقامتشان. جمع آن بلاد و بلدان است.^[۳].

برخی از علما، نیز بلد را، در تفسیر پرتوی از قرآن سرزمین مورد علاقه و سکونت معنی نموده است. به هر لحاظ برای این، که قاری قرآن، بهتر به مراد خداوند، از بیان واژه بلد. در این آیه مبارکه پی ببرد، آشنایی او، با داستان‌هایی که قرآن، به اجمال به آنها اشاره نموده؛ ضروری است و یکی از داستان‌ها، که دانستن آن. در فهم این آیه لازم است و به درک درست معنی بلد، کمک می‌کند؛ موضوع مهاجرت حضرت ابراهیم، با هاجر و اسماعیل، از شام، به محلی است لم یزرع، که بنا است، در سال‌های بعد، به صورت شهری در آید؛ تا مورد توجه عامه مردم، در طول تاریخ گردد، که به اختصار، در زیر بدان اشاره می‌شود: وقتی که ابراهیم(ع)، هاجر و اسماعیل را نزدیک خانه کعبه، که پیش از آن بنا شده بود؛ گذاشت؛ پایه‌های ساختمان شهری نهاده شد، که بعدها به نام مکه نامیده گردید، از مکه در جاهای دیگر قرآن - سوره‌های ۱۴ آیه ۳۵ و ۹۰ آیه ۱ و ۲، به نام ﴿هَذَا الْبَلَدَ﴾= این شهر، یاد شده و در سوره ۳ آیه ۹۵، به نام مکه یاد شده است- این شهر، در جایی به‌وجود آمد؛ که محصول نداشت و چنان که در سوره ۱۴ آیه ۳۷ آمده، از ضروریات زندگانی بی‌بهره و عاری بوده، ابراهیم دعا کرد، که خدا به این سرزمین برکتی عطا کند و دعایش مقبول افتاد، چنان که در سوره ۲۸ آیه ۵۷ آمده است»^[۴]. با توجه به آنچه بیان شاد، دعای حضرت ابراهیم(ع)، برای امنیت سرزمینی بلد ی بوده است؛ که بعداً به شهری بزرگ تبدیل گردید و آن سرزمین، شهر فعلی مکه است، که ما به خواست خدای سبحان، در مبحث مربوط به مکه، به بیان جغرافیای آن خواهیم پرداخت.^[۵]

منابع

عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید

پانویس

↑ «و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! اینجا را شهری امن کن و از اهل آن هر کس را که به خداوند و روز واپسین ایمان دارد، از میوه‌ها روزی رسان؛ (خداوند) فرمود: آن را که کفر ورزد، اندکی برخورداری خواهم داد سپس او را به (چشیدن) عذاب دوزخ ناگزیر خواهم کرد و این پایانه، بد است» سوره بقره، آیه ۱۲۶.
↑ عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید، ص ۱۶۴.
↑ سید علی اکبر قرشی، قاموس قرآن.
↑ زین العابدین، رهنما، ترجمه قرآن مجید، ج۱، ص۱۵۴.
↑ عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید، ص ۱۶۴.

[1] «و (یاد کن) آنگاه را که ابراهیم گفت: پروردگارا! اینجا را شهری امن کن و از اهل آن هر کس را که به خداوند و روز واپسین ایمان دارد، از میوه‌ها روزی رسان؛ (خداوند) فرمود: آن را که کفر ورزد، اندکی برخورداری خواهم داد سپس او را به (چشیدن) عذاب دوزخ ناگزیر خواهم کرد و این پایانه، بد است» سوره بقره، آیه ۱۲۶.

[2] عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید، ص ۱۶۴.

[3] سید علی اکبر قرشی، قاموس قرآن.

[4] زین العابدین، رهنما، ترجمه قرآن مجید، ج۱، ص۱۵۴.

[5] عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید، ص ۱۶۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]