سد

این مدخل زیرشاخهٔ بحث سد است. سد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: سد در قرآن - سد در حدیث - پرسش مرتبط ندارد

جغرافیای سد و سدین، در سوره مبارکه کهف

1. ﴿حَتَّى إِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ وَجَدَ مِنْ دُونِهِمَا قَوْمًا لَا يَكَادُونَ يَفْقَهُونَ قَوْلًا﴾.
2. ﴿قَالُوا يَا ذَا الْقَرْنَيْنِ إِنَّ يَأْجُوجَ وَمَأْجُوجَ مُفْسِدُونَ فِي الْأَرْضِ فَهَلْ نَجْعَلُ لَكَ خَرْجًا عَلَى أَنْ تَجْعَلَ بَيْنَنَا وَبَيْنَهُمْ سَدًّا﴾.

در آیات فوق، سد و سدین، دو واژه هستند؛ که دلالت بر مکان‌هایی دارند؛ که قرآن به اجمال، به آنها اشاره فرموده است؛ زیرا هدف قرآن، بیان زمان‌ها و مکان‌ها و یا توضیح جغرافیا و تاریخ اماکن نیست، بلکه هدف از ذکر حوادث، جنبه تربیتی و عبرت‌آموزی است؛ اما به هر صورت، آشنایی با زمان و مکان حوادث؛ می‌تواند به بهره‌وری بیشتر خوانندگان ختم شود. از این رو، تا آنجا که مقدور است، به کمک اسناد و مدارک قابل اطمینان، به توضیح مکان‌های مندرج در آیات فوق، می‌پردازیم.

معنی واژه سد

مؤلف قاموس قرآن، زیر واژه سد، می‌نویسد: «سد: بستن و اصلاح کردن... سد به ضم و فتح اول، به معنی بند و حایل میان دو چیز است و در مفردات و اقرب گفته... سد به ضم، آن است که طبیعی و فعل خدا باشد و به فتح، کار آدمی است».

سدین چیست و در کجا است؟

برای شناخت سدین، لازم است ابتدا بدانیم آن کسی که به راه خود ادامه داد تا به محل سد رسید؛ کیست؟ در آیات پیش از آیه مورد پژوهش، مؤلف محترم تفسیر نمونه، آن شخص را به نام ذوالقرنین معرفی نموده است و با توجه به صحت گفتار وی، بحث را ادامه می‌دهیم. مؤلف قصص قرآن، زیر عنوان لشکرکشی سوم کورش و سد یأجوج و مأجوج می‌نویسد: «کورش هجوم دیگری، به طرف بلاد کوهستانی برده، که قوم یأجوج و مأجوج بر آنجا غارت می‌برده‌اند و در آنجا سد بنا کرده. این لشکر کشی سوم کورش است، که دریای خزر را در سمت راست خود قرار داده و به طرف کوههای قفقاز رهسپار شده؛ تا به تنگه میان دو کوه رسیده است.

قرآن، این خبر را چنین بیان می‌کند: ﴿حَتَّى إِذَا بَلَغَ بَيْنَ السَّدَّيْنِ﴾ آنجا قومی را یافت، که کوهستانی و وحشی و فاقد عقل و فهم و مدنیت بودند. و می‌افزاید، مقصود از دو سد، در این آیه تنگه‌ای در کوههای قفقاز است و در سمت راست قفقاز، دریای خزر قرار دارد، که راه قسمت شرقی آن را مسدود می‌سازد و در سمت چپ دریای سیاه واقع است، که قسمت غربی آن راه را مسدود می‌کند و در میان دو دریا سلسله کوه‌های بلندی است که به صورت دیواری طبیعی در آمده و با این ترتیب جز تنگه میان آن کوه‌ها، راهی برای مهاجمین شمال باقی نگذاشته است... اما آن قوم، که ذوالقرنین ایشان را در آن ناحیه دید؛ که فاقد عقل و مدنیت بودند؛ ممکن است همان قوم باشند؛ که در تاریخ یونان کولشی یاد شده‌اند و در کتیبه داریوش به نام کولشا خوانده شده‌اند و ایشان همان قومند؛ که از هجوم یاجوج و ماجوج، به ذوالقرنین شکایت بردند.»...

نتیجه تحقیق

منظور از سدین، در آیه ۹۳، آیه مورد بحث، دو سد مصنوعی نیست؛ که با دست بشر احداث شده باشند، بلکه دیواره‌های بلند تنگه‌ای است در کوه‌های قفقاز؛ که شرح آن از نظرتان گذشت و لازم است؛ برای اطلاع بیشتر به، به گفتار ردم در سوره کهف، در همین کتاب مراجعه شود. اما منظور از سد، در آیه ۹۴ همین سوره، همان سدی است که در سرزمین میان دریای خزر و دریای سیاه و سلسله کوههای قفقاز، به صورت دیواری طبیعی وجود دارد... در آیه ۹۵ سوره مبارکه کهف، ضمن بیان معنی آن واژه، با استفاده از منابع قابل قبول، روشن شده، که (ردم) همان سد مذکور است.

منابع

1. عرب، محمد حسن، دانشنامه اماکن جغرافیایی قرآن مجید