عیون

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

سازمان اطلاعاتی که هدف آن کسب اخبار و اطلاعات است. از جمله عناوین و سمت‌ها در نظام نبوی در مدینه، عین و عیون بوده که به مأموران امنیتی و اطلاعاتی اطلاق می‌شده است. استفاده از «عیون» و افراد تیزبین و امین در کسب اطلاعات مربوط به حرکت‌های مشکوک در قلمرو حکومت و نیز جمع‌آوری و ارسال خبرهای مربوط به دشمن از زمان شخص پیامبر(ص) آغاز شد و در جنگ بدر برای اولین بار از این شیوه بهره‌برداری شد. اما در عصر علوی به دلیل توسعه فتنه‌های داخلی به ویژه تحرکات و توطئه‌های موذیانه معاویه و دیگر مخالفان مرموز و حیله‌گر، شبکه اطلاعاتی به صورت سازمان یافته به وجود آمد. امام(ع) در یکی از نامه‌های اداری و دستورالعمل‌های حکومتی که به یکی از کارگزاران خود هشدار می‌دهد، به وجود چنین شبکۀ مخفی و سازمان منسجم اشاره می‌کند: «فَإِنَّ عَيْنِي بِالْمَغْرِبِ كَتَبَ إِلَيَّ يُعْلِمُنِي...». مخاطب این نامه کارگزار مکه است که مأمور مخفی امام(ع) از مغرب، مسائل مربوط به مکه و توطئه‌های دشمنان در زمان حج را به امام گزارش داده و امام(ع) آن را به والی مکه انتقال می‌دهد.

یکی از نکات مورد تأکید امام(ع) در عهدنامۀ مالک اشتر که دستورالعمل حکومتی و اداری محسوب می‌شود، تأسیس سازمان اطلاعات برای تقویت بنیه‌های دفاعی و امنیتی است. در دیگر آثار ماندگار امام(ع) اشاره به اهمیت این بخش از سازمان اداری هر کشوری دیده می‌شود از آن جمله است: «وَ اعْلَمُوا أَنَّ مُقَدِّمَةَ الْقَوْمِ عُيُونُهُمْ وَ عُيُونَ الْمُقَدِّمَةِ طَلَائِعُهُمْ». این پیام که خطاب به فرماندهان سپاهی که به جنگ اعزام می‌شدند، صادر شده، بیانگر این حقیقت است که نوک برخورد با دشمن باید تشکیلات اطلاعاتی یک ارتش نیرومند باشد.

منابع

1. عمید زنجانی، عباس علی، دانشنامه فقه سیاسی ج۲