روح القدس

اين مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

روح القدس در قرآن | روح القدس در حدیث | روح القدس در کلام اسلامی | روح القدس در فلسفه اسلامی | روح القدس در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

روح القدس به معنای: نیرویی الهی است که جایگاهی بلندتر از ملائکه دارد و تسدید کننده انبیا و اولیای الهی است.

چیستی روح القدس و منبع علم بودن برای امامان

• یکی از منابع علم امامان(علیهم السلام)، القای روح القدس است، که آنان را همراهی کرده، حقایق و معارفی را به ایشان القاء می‌کند و لازمه‌اش پرده برداشتن از حقایق غیبی برای آنهاست.
• واژۀ روح القدس چهار بار در قرآن مجید آمده، گاهی دربارۀ حضرت عیسی(ع) و گاهی دربارۀ پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) است.
• برای روح القدس دو تفسیر ذکر شده است، یکی فرشتۀ وحی، جبرییل و دیگری نیروی مرموز غیبی خاصّی که با انبیا بوده است. آیۀ مربوط به پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) با معنای اول تناسب دارد و آیات مربوط به حضرت عیسی(ع) با معنای دوم.
• امامان(علیهم السلام) به سبب داشتن ملکۀ عصمت در بالاترین مرتبه، از این نیروی غیبی برخوردار بودند؛ به طوری که از آن در هدایت مردم کمک می‌گرفتند. روح القدس عنوانی است که بر کل مسئله علم و سرچشمهٔ علم امام سایه می‌افکند. ثمره تسدید، توفیق و تأییدی که روح القدس به همراه خود دارد، نلغزیدن، به خطا نرفتن و مؤدب شدن به آداب الهی است که همه اینها ریشه در معرفت، علم و رؤیت حقایق و جایگاه آن یعنی روح دارد. براساس آنچه در منابع دینی آمده، بندگان برگزیدۀ خداوند که دارای ضمیری صاف و پیراسته از آلایش‌های مادّی‌اند، گاهی به لطف الهی و از طریق "القاء روح" بر یک رشته حقایق و امور پنهان از حسّ، آگاه می‌گردند.

روایاتی دربارۀ روح القدس

• برخی از روایات بیانگر آن است که روح القدس حقیقتی همراه اهل بیت(علیهم السلام) بوده است که با آن حقایق بسیاری را درک می‌کرده‌اند مانند:

1. یکی از اصحاب امام صادق(علیه السلام) از ایشان سؤال کرد: "آیا شده است که از چیزی سؤال کنند، و علم آن نزد شما نباشد؟" حضرت فرمودند: «گاه چنین بوده است!» راوی عرض کرد: "در این هنگام چه می‌کنید؟" امام فرمودند «روح القدس به ما تلقین می‌کند.»
2. مفضل بن عمر می گوید: امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «روح القدس نمی‌خوابد و غفلت نمی‌کند و لهو و سهو و خطا ندارد و روح القدس ثابت است و امام به واسطه آن شرق و غرب و خشکی و دریای زمین را می‌بیند.» عرض کردم: "فدایت شوم امام می‌تواند آنچه را که در بغداد است با دست بگیرد؟" حضرت فرمودند: «بله تا آنچه را که زیر عرش است می‌تواند.»
3. امام باقر(علیه السلام) فرمودند: «امامان(علیهم السلام) به واسطه روح القدس آنچه را که زیر عرش است تا آنچه را که زیر ستاره ثریا می‌باشد می‌شناسند.»

ویژگی روح القدس در روایات

• ویژگی های روح القدس و برخی از نکاتی که می توان از این روایات برداشت کرد عبارتند از:

1. اهل بیت(علیهم السلام) به سبب زندگی عادی نمی‌خواهند همواره از روح القدس و بُعد عالی روحشان استفاده کنند بلکه هنگامی که لازم باشد به آن اشراف پیدا کنند، آن را به کار گرفته و از آن استفاده می‌کنند.
2. برخى از روايات دلالت دارد امام وقتى به امامت مى‌رسد حامل روح القدس مى‌شود ولى از برخى ديگر استفاده مى‌شود پيش از امامت هم داراى چنين "روحى" است مانند روایت فرستاده شدن امیرالمؤمنین(علیه السلام) به یمن.
3. این روح همواره همراه امام هست و از او غایب نمی شود. و ... .

نتیجه گیری

• با پذیرفتن این مطلب که نتیجۀ روح قدسی، علم و معرفت است و روایاتی نیز بر آن دلالت دارد، باید گفت دو اثر بر این روح قدسی و پاک مترتب است:

1. علم و معرفتی که روح القدس بدون واسطه، آنها را کسب و مزین به آگاهی از آن می‌شود؛ به تعبیر دیگر، به همراه بهره‌مندی از روح القدس این آگاهی‌ها هم برای دریافت کننده روح وجود یافته است.
2. علم و معرفتی که ممکن است واسطه‌هایی الهی در رسیدن و بهره‌مندی روح القدس به آنها نقش داشته باشند؛ مانند وحی و جبرییل یا آگاهی و دانش کامل از حلال و حرام و نقش پیامبر(صلی الله علیه و آله) در آن.

منابع

• منابع علم امام در قرآن و روایات (پایان‌نامه) (فصل اول)

پرسش‌های وابسته

• رابطه روح یا روح القدس با علم معصوم چیست؟ (پرسش)
• رابطه روح یا روح القدس با علم غیب معصوم چیست؟ (پرسش)

جستارهای وابسته

• علم معصوم
• علم غیب معصوم
• روح‌القدس در قرآن؛
• روح‌القدس در حدیث؛
• روح‌القدس در کلام اسلامی؛
• روح‌القدس در حکمت اسلامی؛
• روح‌القدس در عرفان اسلامی.

منبع‌شناسی جامع روح و روح‌القدس

• کتاب‌شناسی روح و روح‌القدس؛
• مقاله‌شناسی روح و روح‌القدس؛
• پایان‌نامه‌شناسی روح و روح‌القدس.

پانویس