حق‌گرایی و حق‌طلبی در معارف و سیره نبوی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث حق‌گرایی و حق‌طلبی است. حق‌گرایی و حق‌طلبی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: حق‌گرایی و حق‌طلبی در معارف و سیره نبوی - حق‌گرایی و حق‌طلبی در معارف و سیره علوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
جایگاه ویژه و محوری «حق» در آرا و سیره امام علی (ع)، از آنجا آشکار می‌شود که وی ارزش ذاتی حکومت را کم‌تر از بهای کفش پاره می‌داند و تنها هنگامی برای حکومت ارزش قائل است که با آن، «حق» اقامه گردد و باطل دفع شود[۱]. از نظر امام علی (ع)، حق شمشیری برنده، بهترین و واضح‌ترین راه و قوی‌ترین پشتیبان است[۲]، و عمل به حق، موجب سودمندی و رستگاری انسان‌ها می‌شود، و روی‌گرداندن از حق، سردرگمی و نابودی را برای انسان‌ها رقم خواهد زد[۳]. همچنین «اقامه حق» در میان مردم، از حقوق واجب الهی بر انسان‌ها است و آنان باید در راه اقامه آن در میان خود بکوشند[۴].
امام علی (ع)، «عدل» و «حق» را ملازم یکدیگر می‌شمارد و در مواعظ و خطبه‌های متعدد، مردم را به هر دو توصیه می‌کند و تحقق هر یک را بدون دیگری امکان‌پذیر نمی‌داند[۵]. وی «حق» را اعم از حقوق الهی و حقوق انسان‌ها می‌شمارد. ولی بسیاری از انسان‌ها، به رغم آن‌که حق را می‌شناسند و روشنی و وضوح آن را در می‌یابند، حق را به باطل می‌آمیزند و از کتاب الهی و سنت پیامبر می‌گریزند[۶]. سیره امام علی (ع) در زمامداری و جنگ‌های وی با اهل صفین، خوارج و اصحاب نهروان نیز شدت استقامت و پایداری آن حضرت را بر «موازین حق» نشان می‌دهد، به ویژه در مورد خوارج و اصحاب نهروان، این هشدار را به مسلمانان می‌دهد که فریب «باطل‌های فرو رفته در جامه حق» را نخورند و با ژرف‌نگری و بصیرت، از سخن حقی که برای تحقق باطل است، اعراض کنند[۷].[۸]
منابع
پانویس
- ↑ «قَالَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عَبَّاسِ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ دَخَلْتُ عَلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ (ع) بِذِي قَارٍ وَ هُوَ يَخْصِفُ نَعْلَهُ فَقَالَ لِي مَا قِيمَةُ هَذَا النَّعْلِ فَقُلْتُ لَا قِيمَةَ لَهَا فَقَالَ (ع) وَ اللَّهِ لَهِيَ أَحَبُّ إِلَيَّ مِنْ إِمْرَتِكُمْ إِلَّا أَنْ أُقِيمَ حَقّاً أَوْ أَدْفَعَ بَاطِلًا»؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۱۸۵.
- ↑ «الْحَقُّ سَيْفٌ قَاطِعٌ، أَفْضَلُ سَبِيلٍ، أَقْوَى ظَهِيرٍ»؛ شرح غررالحکم، ج۷، ص۷۴.
- ↑ «مَنْ عَمِلَ بِالْحَقِّ رَبِحَ، أَفْلَحَ، غنم، نجا»؛ «مَنْ عَانَدَ الْحَقَّ صرعه، قتله، لَزِمَهُ الْوَهْنُ»؛ شرح غررالحکم، ج۷، ص۷۵.
- ↑ «مِنْ وَاجِبِ حُقُوقِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ عَلَى عِبَادِهِ... التَّعَاوُنُ عَلَى إِقَامَةِ الْحَقِّ بَيْنَهُمْ»؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۱۱، ص۹۲.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۲۳۴؛ ج۱۱، ص۸۸.
- ↑ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۳، ص۲۱۰.
- ↑ «قال لما سمع قول الخوارج لا حکم الا لله: کلمة حق یراد بها الباطل»؛ ابن ابی الحدید، شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۳۰۷؛ ج۱۹، ص۱۷.
- ↑ نبوی، سید عباس، مقاله «جامعه آرمانی»، دانشنامه امام علی ج۶، ص۱۷۶.