بشر بن بشار نیشابوری

موضوع مرتبط ندارد - مدخل مرتبط ندارد - پرسش مرتبط ندارد

آشنایی اجمالی

بشر بن بشّار النیسابوری، در یک سند روایت تفسیر کنز الدقائق و به گزارش از الکافی آمده است:

«سَهْلٌ عَنْ بِشْرِ بْنِ بَشَّارٍ اَلنَّيْسَابُورِيِّ قَالَ: كَتَبْتُ إِلَى اَلرَّجُلِ عَلَيْهِ اَلسَّلاَمُ أَنَّ مَنْ قِبَلَنَا قَدِ اِخْتَلَفُوا فِي اَلتَّوْحِيدِ فَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ هُوَ جِسْمٌ وَ مِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ هُوَ صُورَةٌ فَكَتَبَ إِلَيَّ سُبْحَانَ مَنْ لاَ يُحَدُّ وَ لاَ يُوصَفُ وَ لاَ يُشْبِهُهُ شَيْءٌ وَ لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ».

شرح حال راوی

گزارشی از راوی در کتاب‌های رجال و جز آنها به دست نیامده است و از رجالیان قدما، تنها شیخ طوسی از راوی در رجال خودش با عنوان "بشر بن بشار النيسابوري عمّ أبي عبدالله الشاذاني" یاد کرده است.

از عنوان «النیسابوری» و «الشاذانی» فهمیده می‌شود که وی از اهل نیشابور و از نوادگان شاذان بن خلیل بوده است. به دیده علامه مامقانی از بشر بن بشار به جهت انتسابش به شاذان بن الخلیل به «الشاذانی» یاد کرده‌اند.

طبقه راوی

تاریخ ولادت و وفات بشر بن بشّار روشن نیست؛ لکن شیخ طوسی از وی در اصحاب امام هادیS یاد کرده و در اسناد روایات نیز از آن حضرت گاهی به صورت مضمر، زمانی با تعبیر «أبو الحسن»S و هنگامی با تعبیر «الرجل» روایت کرده است، بنابراین الرجل در حدیث مورد بحث "طتبتُ الرجل" همان ابو الحسن الثالث امام هادیS است.

آیت‌الله بروجردی، بشر بن بشّار را از راویان طبقه هفتم به شمار آورده است.

استادان و شاگردان راوی

بشر بن بشّار روایات اندکی، آن هم تنها از امام هادیS روایت کرده و سهل بن زیاد (أبو سعید الآدمی) و داود الصرمی نیز از وی روایت کرده‌اند.

یادآوری: داود الصرمی که از بشر بن بشار نیشابوری روایت کرده، همان داوود بن مافنة الصرمی است که از امام رضاS روایت کرده و تا دوره امام هادیS زنده بوده است؛ نه داود الصرمی که از اصحاب امام سجادS شمرده شده است.

اشکال علامه شوشتری به محقق اردبیلی و پاسخ آن

اشکال: محقق اردبیلی، بشر بن بشار واقع در سند روایت الاستبصار را با بشر بن بشار النیشابوری یکی دانسته، در نتیجه داود الصرمی را از راویان بشر بن بشار نیشابوری به شمار آورده است؛ لکن علامه شوشتری در آن چنین مناقشه کرده است:

1. بشر بن بشار در سند روایت الاستبصار به نحو مطلق آمده و معلوم نیست که بشر بن بشار النیشابوری مراد باشد.
2. از جهت طبقه نیز همخوانی ندارند؛ زیرا بشر بن بشار النیشابوری از اصحاب امام هادیS است، درحالی که در سند روایت الاستبصار، احمد بن محمد بن عیسی الأشعری القمی که از اصحاب امام رضاS بوده، به واسطه داود الصرمی از بشر بن بشار روایت کرده است، درنتیجه بشر بن بشار که در سند روایت الإستبصار واقع شده، نمی‌تواند بشر بن بشار النیشابوری باشد، چون از جهت طبقه سازگاری ندارد.

جواب: به دو دلیل اشکال علامه شوشتری وارد نیست:

1. مراد از بشر بن بشار واقع در سند روایت الاستبصار، بشر بن بشار نیشابوری است، چون همین روایت در السرائر (ابن ادریس) نقل شده و در سندش بشر بن بشار با وصف النیشابوری آمده است، چنان که گذشت.
2. مراد از احمد بن محمد در سند روایت الاستبصار، احمد بن محمد بن خالد البرقی است که راوی کتاب داود الصرمی است و پیش‌تر گذشت که داود الصرمی همان داوود بن مافنة الصرمی است که از دوران امام رضاS تا امام هادیS زنده بوده و از امام رضا، امام جواد و امام هادی(ع) روایت کرده است.

مذهب راوی

علامه مامقانی به قرینه ذکر نام راوی در رجال الطوسی، امامی بودن بشر بن بشار را استظهار کرده و چنین نوشته است: "و ظاهره كونه إمامياً"؛ لکن این دلیل ناتمام است؛ زیرا موضوع رجال شیخ طوسی اعم از راویان امامی و غیر امامی است، لکن مضامین بعضی روایات راوی بر امامی بودنش دلالت دارند؛ برای نمونه:

1. «حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ اَلْحَسَنِ رَحِمَهُ اَللَّهُ قَالَ حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ إِدْرِيسَ وَ مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى اَلْعَطَّارُ جَمِيعاً عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ بِشْرِ بْنِ بَشَّارٍ قَالَ: قُلْتُ لِلرَّجُلِ يَعْنِي أَبَا اَلْحَسَنِ عَلَيْهِ السَّلاَمُ مَا حَدُّ اَلْمُؤْمِنِ اَلَّذِي يُعْطَى اَلزَّكَاةَ قَالَ يُعْطَى اَلْمُؤْمِنُ ثَلاَثَةَ آلاَفٍ ثُمَّ قَالَ أَوْ عَشَرَةَ آلاَفٍ وَ يُعْطَى اَلْفَاجِرُ بِقَدَرٍ لِأَنَّ اَلْمُؤْمِنَ يُنْفِقُهَا فِي طَاعَةِ اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ اَلْفَاجِرَ فِي مَعْصِيَةِ اَللَّهِ تَعَالَى».
2. «مُحَمَّدُ بْنُ أَحْمَدَ بْنِ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ دَاوُدَ اَلصَّرْمِيِّ قَالَ حَدَّثَنِي بَشِيرُ بْنُ يَسَارٍ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنِ اَلصَّلاَةِ فِي اَلْفَنَكِ وَ اَلْفِرَاءِ وَ اَلسِّنْجَابِ وَ اَلسَّمُّورِ وَ اَلْحَوَاصِلِ اَلَّتِي تُصَادُ بِبِلاَدِ اَلشِّرْكِ أَوْ بِبِلاَدِ اَلْإِسْلاَمِ أَنْ أُصَلِّيَ فِيهِ بِغَيْرِ تَقِيَّةٍ قَالَ فَقَالَ صَلِّ فِي اَلسِّنْجَابِ وَ اَلْحَوَاصِلِ اَلْخُوارَزْمِيَّةِ وَ لاَ تُصَلِّ فِي اَلثَّعَالِبِ وَ لاَ اَلسَّمُّورِ».

جایگاه حدیثی راوی

تنها شیخ طوسی از وی در اصحاب امام هادیS یاد کرده و درباره توثیق یا تضعیف وی اشاره‌ای نکرده است. بر این اساس، بعضی از رجالیان او را از راویان مجهول برشمرده‌اند.

مقتضای قاعده، مهمل شمردن بشر بن بشّار نیشابوری است؛ ولی از تعبیر شیخ طوسی که وی را عموی ابو عبدالله شاذانی معرفی کرده، می‌‌توان حُسن حال وی را دریافت.

منابع

1. جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری ج۴