جعفر بن بشیر بجلی در معارف و سیره رضوی

مقدمه

جعفر بن بشیر بجلی وشاء کوفی، مکنی به «ابومحمد». محدث و فقیه امامی. وی در کوفه^[۱] می‌زیسته و از موالی بجیله بوده که به همین مناسبت لقب بجلی گرفته است^[۲]. نسبت وشاء، فروشنده پارچه‌های رنگی و نقاشی شده^[۳]، از قول نجاشی به وی داده شده است^[۴]. که به تبعیت از نجاشی بعدی‌ها نیز به او چنین نسبتی داده‌اند در حالی که شیخ طوسی و کشی اشاره‌ای به آن نداشته‌اند^[۵]. تستری این لقب را برای حسن وشاء می‌داند چنان که با جعفر نیز معاصر بوده و وهم در برداشت نجاشی دانسته که این لقب را به اشتباه به او نیز نسبت داده است^[۶]، البته به نظر می‌رسد مرحوم خوئی نیز این نظر را قبول کرده باشد چرا که به عقیده وی اگر این لقب صحیح بود در روایات و حتی در کلامی غیر از نجاشی باید به او داده می‌شد^[۷].

در مورد پدر و جد وی هیچ اطلاع دقیقی در دست نیست تنها در شرح تهذیب المقال شاهدی بر اینکه پدرش بشیر بن عاصم بجلی کوفی یا بشیر بن محمد کوفی، از اصحاب امام صادق (ع)^[۸]، همچنین برادرش احمد بن بشیر عمری کوفی، از اصحاب امام صادق (ع)^[۹] باشند وجود ندارد و نمی‌توان دلایلی بر این مدعا یافت^[۱۰]. در منابع جعفر بن بشیر بسیار ستوده شده و جزو عابدترین، زاهدترین و پرهیزکارترین افراد از او یاد شده^[۱۱] تا جایی که شیخ طوسی او را متصف به صفت ثقه، جلیل‌القدر نیز کرده است^[۱۲]. به دلیل بهره‌گیری بسیار وی از علوم او را با صفاتی چون “فقحة العلم”^[۱۳]، تشبیه علم به گلی که وی آشکار کننده زیبایی‌های آن بوده^[۱۴]، همچنین “نفحة العلم”^[۱۵]، به معنی پراکنده کننده بوی خوش علم^[۱۶]، “وقفة العلم”، به معنای ظرف و مخزن علم، نیز ذکر شده است^[۱۷].

به نظر می‌رسد این صفات گویای یک مطلب باشد که وی در سایه ائمه (ع) و شاگردان ایشان از علم زیادی بهره برده و حتی با انتقال این علم، به دیگران نیز بهره رسانده است. شمارش روایات ابو محمد بجلی از ائمه (ع) به ۲۱۹ یا ۲۲۲ روایت می‌رسد^[۱۸] و شیخ طوسی وی را در زمره اصحاب امام رضا (ع) آورده^[۱۹] اما با توجه به روایات وی از امام صادق (ع) با واسطه و مستقیماً هیچ یک از کتب رجالی وی را در شمار اصحاب امام صادق (ع) ذکر نکرده‌اند^[۲۰]. در حالی که روایتی به نقل از امام رضا (ع) ندارد و تنها کتابی دارد که در آن روایات امام صادق (ع) را از امام رضا (ع) شنیده و ثبت نموده است^[۲۱]. که احتمال می‌رود کتاب فقه الرضا (ع) که منسوب به امام رضا (ع) است همان کتاب جعفر بن بشیر به نقل از امام صادق (ع) باشد^[۲۲]. نجاشی وی را راوی ثقات می‌داند که حتی افراد ثقه نیز روایات وی را نقل کرده‌اند^[۲۳]. به نظر می‌رسد اکثر افرادی که وی از ایشان نقل کرده ثقه بوده‌اند اما ضعیف بودن برخی راویان نیز اشکالی در آن ایجاد نمی‌کند چرا که جعفر به شخصه فردی ثقه و مورد اعتماد می‌باشد^[۲۴]. از راویان ثقه‌ای که او روایت نقل کرده است می‌توان به افرادی چون: سماعة بن مهران، عبدالله بن سنان، معاویة بن عمار دهنی، حسن بن زیاد صیقل اشاره کرد و ثقاتی چون محمد بن اسماعیل بن بزیع، محمد بن خالد برقی، سهل بن زیاد و محمد بن حسین بن ابی‌خطاب از وی روایت نقل کرده‌اند^[۲۵].

وی در کوفه مسجدی داشته که تا زمان نجاشی در بجیله باقی بوده حتی نجاشی همراه شیعیان هنگامی که به کوفه وارد می‌شدند، نماز خواندن در این مسجد جزو مساجدی می‌داند که شیعیان در نماز خواندن در آنها ترغیب می‌شدند^[۲۶]. به دلیل احادیث بسیاری که ابو محمد از ائمه (ع) شنیده است کتاب‌های مختلفی در ابواب فقهی و غیره نگاشته حتی ابن‌حجر وی را از مصنفین شیعه دانسته ولی اشاره‌ای به نام کتب جعفر نداشته است^[۲۷]. کتاب‌های وی شامل کتاب الصلاة، کتاب المکاسب، کتاب الصید، کتاب الذبائح، و المشیخة^[۲۸] که همانند کتاب حسن بن محبوب (۲۲۴ق)، از اصحاب امام کاظم (ع) و امام رضا (ع)^[۲۹]، با این تفاوت که کتاب جعفر بن بشیر حجم کمتری از کتاب حسن داشته است، و نوادر می‌باشد^[۳۰].

کشی به نقل از نصر گفته است زمانی جعفر را گرفته و مورد ضرب و شتم قرار دادند، اما از زمان، مکان و علت آن سخنی به میان نمی‌آورد چنان که دیگر منابع نیز به نقل از کشی این مطلب را ذکر کرده‌اند ولی اطلاعات دقیقی راجع به آن وجود ندارد که در نهایت خداوند وی را خلاص کرده است. او بعد از شهادت امام رضا (ع) همدم مأمون بوده و بعد از تلاش بسیار در راه حدیث و انتشار آن در سال ۲۰۸ق در حالی که دوران امامت امام جواد (ع) را درک می‌کرده، در ابوا، محلی بین مکه و مدینه از دنیا رفت^[۳۱]^[۳۲]^[۳۳]

منابع

شریفی، مرضیه، مقاله «ابومحمد جعفر بن بشیر بجلی»، دانشنامه امام رضا

پانویس

↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۱۳۵.
↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۶۴؛ مجمع الرجال، ج۲، ص۲۴؛ التحریر الطاووسی، ص۱۰۹.
↑ تنقیح المقال، ج۱۵، ص۶۶؛ تاج العروس، ج۲۰، ص۲۹۳.
↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹.
↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۶۴؛ رجال الطوسی، ص۳۵۳؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹.
↑ قاموس الرجال، ج۲، ص۶۱۳.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳.
↑ رجال الطوسی، ص۱۶۹.
↑ رجال الطوسی، ص۱۵۵.
↑ تهذیب المقال، ج۴، ص۳۵۷.
↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹؛ نقد الرجال، ج۱، ص۳۳۹.
↑ الفهرست، ص۹۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۵۰؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۷.
↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ تنقیح المقال، ج۱۵، ص۷۰-۷۱؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹.
↑ تاج العروس، ج۴، ص۱۵۷.
↑ ایضاح الإشتباه، ص۱۲۸ - ۱۲۹؛ رسائل الشهید الثانی، ج۲، ص۹۲۴؛ شعب المقال، ص۵۹.
↑ تاج العروس، ج۴، ص۲۳۷.
↑ تنقیح المقال، ج۱۵، ص۷۱؛ کتاب الرجال، ابن‌داود، ص۶۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۵۰؛ لسان العرب، ج۹، ص۲۸۹.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۴۸.
↑ تهذیب المقال، ج۴، ص۳۵۸؛ تهذیب الأحکام، ج۵، ص۲۲۵.
↑ الفهرست، ص۹۲؛ إکلیل المنهج، ص۱۵۹ - ۱۶۰؛ معالم العلماء ص۳۰-۳۱؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۶۱۳.
↑ فقه الرضا (ع)، ص۱۷.
↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۷؛ تهذیب المقال، ج۴، ص۳۶۷؛ أعیان الشیعة، ج۴، ص۸۷.
↑ بحوث فی مبانی علم الرجال، ص۱۴۸-۱۴۹.
↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۱۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳-۲۵.
↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۶۲؛ نقد الرجال، ج۱، ص۳۳۹؛ حیاة الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۹۹.
↑ لسان المیزان، ج۲، ص۱۱۱.
↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۱۳۵.
↑ اختبار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۵۱؛ رجال الطوسی، ص۳۳۴، ۳۵۴؛ مجمع رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳.
↑ رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۱۳۵؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۳؛ ج۱۵، ص۵۵، ۱۰۴؛ ج۲۱، ص۶۹، ج۲۲، ص۱۵۱؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۴۸.
↑ اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۶۴؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹؛ منتهی المقال، ج۲، ص۲۳۶.
↑ منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت علی لإحیاء التراث، ۱۴۰۴ق؛ أعیان الشیعة، سید محسن بن عبد الکریم معروف به محسن امین (۱۳۷۱ق)، تحقیق: حسن امین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق؛ إکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی کرباسی (۱۱۷۵ق) تحقیق: جعفر حسینی اشکوری، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۵ق؛ إیضاح الإشتباه، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: محمد حسون، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۱ق؛ بحوث فی مبانی علم الرجال، محمد سند بن حمید بحرانی (معاصر)، تنظیم: محمد صالح تبریزی، قم، مدین، اول، ۱۴۲۶ق؛ تاج العروس من جواهر القاموس، سید محمد مرتضی حسینی زبیدی (۱۲۰۵ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۴ق؛ التحریر الطاووسی، حسن بن زین الدین معروف به صاحب معالم (۱۰۱۱ق)، تحقیق: فاضل جواهری، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۱ق؛ تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت ا لإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۳ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال النجاشی، سید محمد علی ابطحی (معاصر)، قم، اول، ۱۴۱۲ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بی تاء حیاة الإمام الرضا عالی، باقر شریف قرشی معاصر)، قم، انتشارات سعید بن جبیر، ۱۳۷۲ش؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی معروف به آقا بزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، بیروت، دار الأضواء، دوم، ۱۴۰۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: آیت الله شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ رسائل الشهید الثانی، زین الدین بن علی عاملی معروف به شهید ثانی (۹۶۶ق)، تحقیق: رضا مختاری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، اول، ۱۴۲۲ق؛ شعب المقال فی درجات الرجال، ابوالقاسم بن محمد نراقی (۱۳۱۹ق)، تحقیق: محسن احمدی، قم، کنگره بزرگداشت ملامهدی و ملا احمد نراقی، دوم، ۱۴۲۲ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ الفقه، منسوب به امام رضاعل، تحقیق: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، مشهد، کنگره جهانی امام رضا، اول، ۱۴۰۶ق، الفهرست، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، دفتر انتشارات اسلامی، اول، ۱۴۱۷ق؛ قاموس الرجال، محمدتقی بن کاظم معروف به علامه تستری (۱۴۱۵ق)، تحقیق و نشر: دفتر انتشارات اسلامی، قم، اول، ۱۴۲۵ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: محمد صادق آل بحر العلوم، نجف - قم، المکتبه الحیدریة - منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ لسان العرب، محمد بن مکرم معروف به ابن منظور(۷۱۱ق)، تحقیق:احمد فارس، بیروت، دار الفکر، سوم، ۱۴۱۴ق؛ لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق؛ مجمع الرجال، علی قهپایی (۹۹۳ق)، تحقیق: علامه ضیاء الدین حسینی، قم، اسماعیلیان، بی تا؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، حسن نمازی، اول، بی تا؛ معالم العلماء، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن‌شهرآشوب (۵۸۸ق)، نجف، المطبعة الحیدریة، اول، ۱۳۸۰ق؛ معجم المؤلفین، عمر بن رضا کحاله (۱۴۰۸ق)، بیروت، مکتبة المثنی - دار إحیاء التراث العربی، بی تا، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خوئی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت طلا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.
↑ شریفی، مرضیه شریفی، مقاله «ابومحمد جعفر بن بشیر بجلی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۵۶۱.

[1] رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۱۳۵.

[2] اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۶۴؛ مجمع الرجال، ج۲، ص۲۴؛ التحریر الطاووسی، ص۱۰۹.

[3] تنقیح المقال، ج۱۵، ص۶۶؛ تاج العروس، ج۲۰، ص۲۹۳.

[4] رجال النجاشی، ص۱۱۹.

[5] اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۶۴؛ رجال الطوسی، ص۳۵۳؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹.

[6] قاموس الرجال، ج۲، ص۶۱۳.

[7] معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳.

[8] رجال الطوسی، ص۱۶۹.

[9] رجال الطوسی، ص۱۵۵.

[10] تهذیب المقال، ج۴، ص۳۵۷.

[11] رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹؛ نقد الرجال، ج۱، ص۳۳۹.

[12] الفهرست، ص۹۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۵۰؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۷.

[13] رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ تنقیح المقال، ج۱۵، ص۷۰-۷۱؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹.

[14] تاج العروس، ج۴، ص۱۵۷.

[15] ایضاح الإشتباه، ص۱۲۸ - ۱۲۹؛ رسائل الشهید الثانی، ج۲، ص۹۲۴؛ شعب المقال، ص۵۹.

[16] تاج العروس، ج۴، ص۲۳۷.

[17] تنقیح المقال، ج۱۵، ص۷۱؛ کتاب الرجال، ابن‌داود، ص۶۲؛ جامع الرواة، ج۱، ص۱۵۰؛ لسان العرب، ج۹، ص۲۸۹.

[18] معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳.

[19] رجال الطوسی، ص۳۵۳؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۴۸.

[20] تهذیب المقال، ج۴، ص۳۵۸؛ تهذیب الأحکام، ج۵، ص۲۲۵.

[21] الفهرست، ص۹۲؛ إکلیل المنهج، ص۱۵۹ - ۱۶۰؛ معالم العلماء ص۳۰-۳۱؛ قاموس الرجال، ج۲، ص۶۱۳.

[22] فقه الرضا (ع)، ص۱۷.

[23] رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۷؛ تهذیب المقال، ج۴، ص۳۶۷؛ أعیان الشیعة، ج۴، ص۸۷.

[24] بحوث فی مبانی علم الرجال، ص۱۴۸-۱۴۹.

[25] لسان المیزان، ج۲، ص۱۱۱؛ معجم رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳-۲۵.

[26] رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ کتاب الرجال، ابن داود، ص۶۲؛ نقد الرجال، ج۱، ص۳۳۹؛ حیاة الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۹۹.

[27] لسان المیزان، ج۲، ص۱۱۱.

[28] رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۱۳۵.

[29] اختبار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۵۱؛ رجال الطوسی، ص۳۳۴، ۳۵۴؛ مجمع رجال الحدیث، ج۵، ص۲۳.

[30] رجال النجاشی، ص۱۱۹؛ معجم المؤلفین، ج۳، ص۱۳۵؛ الذریعة إلی تصانیف الشیعة، ج۱۰، ص۳؛ ج۱۵، ص۵۵، ۱۰۴؛ ج۲۱، ص۶۹، ج۲۲، ص۱۵۱؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۴۸.

[31] اختیار معرفة الرجال، ج۲، ص۸۶۴؛ خلاصة الأقوال، ص۸۹؛ منتهی المقال، ج۲، ص۲۳۶.

[32] منابع: اختیار معرفة الرجال، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید مهدی رجایی، قم، مؤسسة آل البیت علی لإحیاء التراث، ۱۴۰۴ق؛ أعیان الشیعة، سید محسن بن عبد الکریم معروف به محسن امین (۱۳۷۱ق)، تحقیق: حسن امین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۳ق؛ إکلیل المنهج فی تحقیق المطلب، محمد جعفر بن محمد طاهر خراسانی کرباسی (۱۱۷۵ق) تحقیق: جعفر حسینی اشکوری، قم، دار الحدیث، اول، ۱۴۲۵ق؛ إیضاح الإشتباه، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: محمد حسون، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، اول، ۱۴۱۱ق؛ بحوث فی مبانی علم الرجال، محمد سند بن حمید بحرانی (معاصر)، تنظیم: محمد صالح تبریزی، قم، مدین، اول، ۱۴۲۶ق؛ تاج العروس من جواهر القاموس، سید محمد مرتضی حسینی زبیدی (۱۲۰۵ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار الفکر، اول، ۱۴۱۴ق؛ التحریر الطاووسی، حسن بن زین الدین معروف به صاحب معالم (۱۰۱۱ق)، تحقیق: فاضل جواهری، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۱ق؛ تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله مامقانی (۱۳۵۱ق)، تحقیق: محیی الدین مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت ا لإحیاء التراث، اول، ۱۴۲۳ق؛ تهذیب الأحکام، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: سید حسن موسوی خرسان، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، ۱۴۰۷ق؛ تهذیب المقال فی تنقیح کتاب الرجال النجاشی، سید محمد علی ابطحی (معاصر)، قم، اول، ۱۴۱۲ق، جامع الرواة و إزاحة الاشتباهات عن الطرق و الأسناد، محمد بن علی اردبیلی (۱۱۰۱ق)، قم، مکتبة المحمدی، بی تاء حیاة الإمام الرضا عالی، باقر شریف قرشی معاصر)، قم، انتشارات سعید بن جبیر، ۱۳۷۲ش؛ خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال، حسن بن یوسف معروف به علامه حلی (۷۲۶ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، نشر الفقاهة، اول، ۱۴۱۷ق، الذریعة إلی تصانیف الشیعة، محمد محسن بن علی معروف به آقا بزرگ تهرانی (۱۳۸۹ق)، بیروت، دار الأضواء، دوم، ۱۴۰۳ق؛ رجال الطوسی، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، اول، ۱۴۱۵ق؛ رجال النجاشی، احمد بن علی معروف به نجاشی (۴۵۰ق)، تحقیق: آیت الله شبیری زنجانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، پنجم، ۱۴۱۶ق؛ رسائل الشهید الثانی، زین الدین بن علی عاملی معروف به شهید ثانی (۹۶۶ق)، تحقیق: رضا مختاری، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، اول، ۱۴۲۲ق؛ شعب المقال فی درجات الرجال، ابوالقاسم بن محمد نراقی (۱۳۱۹ق)، تحقیق: محسن احمدی، قم، کنگره بزرگداشت ملامهدی و ملا احمد نراقی، دوم، ۱۴۲۲ق؛ طرائف المقال فی معرفة طبقات الرجال، سید علی اصغر بن محمد شفیع بروجردی (۱۳۱۳ق)، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، اول، ۱۴۱۰ق؛ الفقه، منسوب به امام رضاعل، تحقیق: مؤسسة آل البیت علا لإحیاء التراث، مشهد، کنگره جهانی امام رضا، اول، ۱۴۰۶ق، الفهرست، محمد بن حسن معروف به شیخ طوسی (۴۶۰ق)، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، دفتر انتشارات اسلامی، اول، ۱۴۱۷ق؛ قاموس الرجال، محمدتقی بن کاظم معروف به علامه تستری (۱۴۱۵ق)، تحقیق و نشر: دفتر انتشارات اسلامی، قم، اول، ۱۴۲۵ق؛ کتاب الرجال، حسن بن علی معروف به ابن داود حلی (۷۴۰ق)، تحقیق: محمد صادق آل بحر العلوم، نجف - قم، المکتبه الحیدریة - منشورات الرضی، ۱۳۹۲ق؛ لسان العرب، محمد بن مکرم معروف به ابن منظور(۷۱۱ق)، تحقیق:احمد فارس، بیروت، دار الفکر، سوم، ۱۴۱۴ق؛ لسان المیزان، احمد بن علی معروف به ابن حجر عسقلانی (۸۵۲ق)، بیروت، مؤسسة الأعلمی، دوم، ۱۳۹۰ق؛ مجمع الرجال، علی قهپایی (۹۹۳ق)، تحقیق: علامه ضیاء الدین حسینی، قم، اسماعیلیان، بی تا؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، حسن نمازی، اول، بی تا؛ معالم العلماء، محمد بن علی مازندرانی معروف به ابن‌شهرآشوب (۵۸۸ق)، نجف، المطبعة الحیدریة، اول، ۱۳۸۰ق؛ معجم المؤلفین، عمر بن رضا کحاله (۱۴۰۸ق)، بیروت، مکتبة المثنی - دار إحیاء التراث العربی، بی تا، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابو القاسم بن علی اکبر موسوی خوئی (۱۴۱۳ق)، قم، مرکز نشر الثقافة الإسلامیة، پنجم، ۱۴۱۳ق؛ منتهی المقال فی أحوال الرجال، محمد بن اسماعیل حائری مازندرانی (۱۲۱۶ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۶ق؛ نقد الرجال، سید مصطفی بن حسین حسینی تفرشی (۱۰۱۵ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت طلا لإحیاء التراث، قم، اول، ۱۴۱۸ق.

[33] شریفی، مرضیه شریفی، مقاله «ابومحمد جعفر بن بشیر بجلی»، دانشنامه امام رضا، ج۱، ص ۵۶۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]