استضعاف در فقه سیاسی
این مدخل زیرشاخهٔ بحث استضعاف است. استضعاف از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: استضعاف در قرآن - استضعاف در معارف مهدویت - استضعاف در فقه سیاسی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
استضعاف: ضعیف نگه‌داشتن و اجبار به فقر کردن[۱]، به زبونی کشیدن[۲]، طلب ضعف برای ضعیف[۳]، در مقابل استکبار[۴]. اصل آن "ضعف" در مقابل قوّت[۵].
﴿وَنُرِيدُ أَنْ نَمُنَّ عَلَى الَّذِينَ اسْتُضْعِفُوا فِي الْأَرْضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً﴾[۶].
مستضعف در قرآن کریم به دو معنا آمده است:
- مقهوران، ضعیفان و ناتوانان: ﴿إِنَّ الْقَوْمَ اسْتَضْعَفُونِي وَكَادُوا يَقْتُلُونَنِي﴾[۷].
- افراد کم‌خرد، تابع دیگران و ضعیف‌الرأی: ﴿إِلَّا الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ لَا يَسْتَطِيعُونَ حِيلَةً وَلَا يَهْتَدُونَ سَبِيلًا﴾[۸][۹].
هر دو گروه مستضعف محسوب می‌شوند و ضعف آنان حاصل استکبار انسان‌های دیگر است.
از آیه کریمه ﴿وَمَا لَكُمْ لَا تُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَالْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ وَالْوِلْدَانِ﴾[۱۰] چنین برداشت کرده‌اند که جهاد در راه خدا و در راه مستضعفان از جانب خداوند فریضه و واجب شده است[۱۱].
مؤمنان وارسته و پاک با همین تهییج و تحریک الهی برای بیرون‌آوردن مستضعفان از سیطره ظلم و استکبار قیام می‌کنند؛ زیرا طبع و فطرت انسانی به آنها حکم می‌کند که از کودکان، زنان و مردان ضعیف و منزلت و کرامت آنان دفاع کنند. این حکم فطری با غیرت و تعصب انسان مرتبط است و اسلام آن را تأیید و بر آن تأکید می‌کند[۱۲].[۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ ابن‌منظور، لسان العرب، ج۸، ص۶۲.
- ↑ بهاءالدین خرمشاهی، قرآن کریم، ترجمه، توضیحات و واژه‌نامه، ص۷۰۶.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۳۱.
- ↑ حسین راغب اصفهانی، مفردات الفاظ القرآن، ص۲۱۶.
- ↑ ابن‌فارس، معجم مقاییس اللغة، ج۳، ص۳۶۲.
- ↑ «و برآنیم که بر آنان که در زمین ناتوان شمرده شده‌اند منّت گذاریم و آنان را پیشوا گردانیم» سوره قصص، آیه ۵.
- ↑ «این قوم، مرا ناتوان شمردند و نزدیک بود مرا بکشند» سوره اعراف، آیه ۱۵۰.
- ↑ «بجز آن مردان و زنان و کودکان ناتوان شمرده شده‌ای که نه چاره‌ای می‌توانند اندیشید و نه راه به جایی دارند» سوره نساء، آیه ۹۸.
- ↑ محسن معینی، "مستضعف"، دانشنامه قرآن و قرآن‌پژوهی، ج۲، ص۲۰۵۱.
- ↑ «و چرا شما در راه خداوند نبرد نمی‌کنید و (نیز) در راه (رهایی) مستضعفان از مردان و زنان و کودکان»... سوره نساء، آیه ۷۵.
- ↑ حسن مصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۷، ص۳۱.
- ↑ سید محمد حسین طباطبایی، المیزان، ج۴، ص۴۱۹-۴۲۰.
- ↑ نظرزاده، عبدالله، فرهنگ اصطلاحات و مفاهیم سیاسی قرآن کریم، ص۸۱.