بحث:شایسته‌سالاری در معارف و سیره نبوی

شایسته‌سالاری

پیامبر در گزینش فرماندهان و کارگزاران، شایستگان را برمی‌گزید. از نگاه آن حضرت، سن و سال اهمیت نداشت. اگر کسی می‌توانست مأموریتی را درست انجام دهد، او را مأمور می‌کرد. برای نمونه، پیامبر در نخستین حرکت نظامی، حضرت حمزه، عموی خود را برگزید؛ زیرا همه مسلمانان از شجاعت و توان‌مندی او آگاه بودند.

هنگامی که اصل بر گزینش شایستگان باشد، رهبر باید جوانان را باور کند. جوان، تجربه کافی ندارد، ولی می‌تواند از تجربه دیگران بهره‌مند شود. پیامبر بر این باور بودند که «الْأَفْضَلُ هُوَ الْأَكْبَرُ»؛ «شایسته‌تر، بزرگ‌تر است». به سن کم فرمانده یا فرماندار نباید خرده گرفت. اگر او شایسته است، پس می‌تواند کارهای بزرگ انجام دهد.

هنگامی که پیامبر، مصعب بن عمیر را به عنوان نخستین سفیر خود به مدینه فرستاد، شگفتی مسلمانان را برانگیخت. چیزی نگذشت که مردم مدینه به وسیله همین جوان کم‌سن و سال، اسلام را برگزیدند و پیامبر را به دیارشان دعوت کردند. از افتخارهای مصعب این بود که نخستین نماز جمعه را در مدینه برپا کرد و بزرگانی از مدینه همچون سعد بن معاذ، به همت او مسلمان شدند.

پیامبر هنگام گزینش فرماندار برای مکه نیز جوانی ۲۱ ساله را برگزید. پیامبر که می‌دانست انتصاب عتاب بن اسید سبب رنجش بزرگان مکه می‌شود، در نامه‌ای به مردم مکه نوشت: کسی در نافرمانی از او، به کمی سنّش استدلال نکند؛ زیرا مسن‌تر، شایسته‌تر نیست، بلکه شایسته‌تر، بزرگ‌تر است.

پیامبر در اقدامی دیگر، اسامه بن زید را که هیجده سال داشت، به عنوان فرمانده نبرد با رومیان منصوب کرد و فرمود: «او و پدرش شایسته فرماندهی بودند».