بحث:آیا مادر حضرت موسی علم غیب داشت؟ (پرسش)

الهام و غیب

• گاهی برخی حقایق و امور پنهان از حس، بر ضمیرِ "قلب" القاء می‌گردد، که به آن الهام گفته می‌‌شود. الهام عبارت است از: دردل‌افکندن، در دل خطور کردن و یا دریافت اندیشه یا خبر و یا حقیقتی به صورت مرموز و نهانی، بدون استفاده از ابزارها و فرایندهای متعارف مادی. معنای خاص الهام که گاه باواسطه صورت می‌‌گیرد و گاه بدون واسطه، مخصوص اولیا و اوصیاست؛ اما معنای عام آن، یعنی القای معانی و حقایق از عالم غیب در قلب اولیای الهی که برای برخی افراد(غیر پیامبران) مانند مادر حضرت موسی(ع) اتفاق افتاده است. تعبیر دیگر از الهام، همان آگاهی از غیبی است که گاهی در مورد برخی از انسان‌ها مانند ایشان صورت می‌‌گیرد، یعنی علم و آگاهی منحصر به طرق عادی نبوده، و راه غیر عادی، منحصر به انبیاء نیست. و باید دانست الهام از راه تزکیه و تصفیۀ نفس به دست می‌آید.

دلیل غیب داشتن مادر حضرت موسی

• در این زمینه در برخی از آیات قرآن کریم آمده است: ﴿وَ أَوْحَیْنا إِلی‏ أُمِّ مُوسی‏ أَنْ أَرْضِعیهِ﴾ و یا در جای دیگر، مادر موسی دلواپس و نگران سرنوشت فرزند خود است، به او الهام می‌شود او را در میان جعبه‌ای گذاشته و آن را به روی آبهای نیل روانه کند و در سرنوشت او فکر نکند، زیرا خداوند متعال می‌فرماید: ﴿إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ﴾ از این آیه برمی‌آید که مادر موسی از آینده او و از اینکه خدا او را حفظ می‌کند و به مادر برمی‌گرداند آگاه شد که این جز آگاهی از غیب نیست. واژۀ وحی در آیۀ مذکور به معنی وحی اصطلاحی نیست بلکه به معنی الهام و تفهیم مرموزی است که خداوند به دلهای پاک بندگان صالحش القا می‌کند. با همین تفهیم مرموز، مادر موسی نه فقط راهی برای حفاظت از جان فرزندش به دست آورد که پیشاپیش از بازگشت موسی به دامان خویش و رسالت آینده وی نیز آگاه شد. حوادث بعدی به صورت کامل، درستی و حقیقت این آگاهی مرموز را مکشوف ساخت.

الهام و غیب

• گاهی برخی حقایق و امور پنهان از حس بر ضمیر «قلب» القاء می‌گردد، ناگهان فضای روح آنچنان روشن می‌‌شود که شخص یقین پیدا می‌کند، آنچه را دریافت نموده صحیح و پا برجاست، به این القاء الهام گفته می‌‌شود. الهام در لغت به معنای القای مطلبی در نفس و جان است، عبارت است از دردل‌افکندن، در دل خطور کردن و یا دریافت اندیشه یا خبر و یا حقیقتی به صورت مرموز و نهانی، بدون استفاده از ابزارها و فرایندهای متعارف مادی. بنابر برخی تفاسیر الهام دارای معنای عام و خاص است. معنای خاص الهام ویژه اولیاء و اوصیاست که گاهی با واسطه و گاهی بدون واسطه می‌باشد. الهام با واسطه توسط صدایی که از شخص خارج می‌گردد و آنگاه شنیده و معنای مقصود از آن فهمیده می‌شود، صورت می‌پذیرد. این حالت، مانند رؤیا، در حالات اولیه انبیاء رخ می‌دهد و اهل حق آن را وحی خفی به شمار می‌آورند. اما الهام بدون واسطه عبارت است از القای معانی و حقایق در قلوب اولیاء از عالم غیب، ممکن است به صورت دفعی و ناگهانی باشد و ممکن است به تدریج صورت پذیرد. معنای عام الهام نیز گاهی با سبب و گاهی بدون سبب و نیز گاهی حقیقی و گاهی غیر حقیقی است. الهام حقیقی با سبب از راه تزکیه و تصفیه نفس به دست می‌آید، موهبت و رهنمونی است الهی که همه بندگان به میزان صفای باطن یا مصالحی دیگر از آن بهره دارند و اختصاص به افرادی خاص ندارد. الهام غیرحقیقی و بدون سبب، برای افرادی که استعداد خاصی دارند، به مقتضای ویژگی‌های خاص نژادی و جغرافیایی حاصل می‌شود مانند براهمه، کشیشان و راهبان. زندگانی اولیاء الله حکایت از تحقق علم غیب برای غیر انبیاء مانند مادر حضرت موسی(ع) دارد. نیز دارد. تعبیر دیگر از الهام، همان آگاهی از غیبی است که گاهی در مورد برخی از انسان‌ها مانند ایشان صورت می‌‌گیرد، یعنی علم و آگاهی منحصر به طرق عادی نبوده، و راه غیر عادی، منحصر به انبیاء نیست.

دلیل غیب داشتن مادر حضرت موسی

• برخی از آیات قرآن دلالت بر این مطلب دارند، مادر حضرت موسی(ع) دارای علم غیب از نوع الهام آن بوده است، مانند: ﴿وَأَوْحَیْنَا إِلَی أُمِّ مُوسَی أَنْ أَرْضِعِیهِ فَإِذَا خِفْتِ عَلَیْهِ فَأَلْقِیهِ فِی الْیَمِّ وَلَا تَخَافِی وَلَا تَحْزَنِی إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ﴾ مادر موسی، از طریق همین وحی از آینده فرزندش خبرهایی به دست آورد. مادر موسی نگران سرنوشت فرزند دلبند خود بود، ناگهان به او الهام شد او را در میان جعبه‌ای بگذارد و آن را به روی آب‌های نیل روانه سازد در سرنوشت او نیندیشد زیرا خداوند متعال می‌‌فرماید: ﴿إِنَّا رَادُّوهُ إِلَیْکِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِینَ﴾. از این آیه استفاده می‌‌شود مادر موسی از آینده او و از اینکه خدا او را حفظ می‌کند و به مادر برمی‌گرداند آگاه شد و این جز آگاهی از غیب نیست.
• باید توجه داشت وحی در اینجا، غیر از وحی ویژه انبیاست. وحی در استعمال قرآنی، شامل الهام نیز می‌شود یعنی ادراکی غیر عادی که از سوی خدای متعال به کسی اعطا می‌گردد. واژۀ وحی در آیۀ مذکور به معنی وحی اصطلاحی نیست بلکه به معنی الهام و تفهیم مرموزی است که خداوند به دلهای پاک بندگان صالحش القا می‌کند. با همین تفهیم مرموز، مادر موسی نه فقط راهی برای حفاظت از جان فرزندش به دست آورد که پیشاپیش از بازگشت موسی به دامان خویش و رسالت آینده وی نیز آگاه شد. حوادث بعدی به صورت کامل، درستی و حقیقت این آگاهی مرموز را مکشوف ساخت.

پاسخ جامع

* _{پاسخ جامع به این پرسش، برگرفته از تمامی پاسخ‌های تفصیلی (متفرقه) اندیشمندان و نویسدندگانی است که تصویر و متن سخنان آنان در ذیل دیده می‌شود:}

سبحانی	مصباح یزدی	غرویان	رضایی اصفهانی	هاشمی	شاکر	نصیری	خوش‌باور

گاهی برخی حقایق و امور پنهان از حس، بر ضمیرِ "قلب" القاء می‌گردد، که در مباحث معارفی به آن الهام گفته می‌شود. الهام در لغت به معنای القای مطلبی در نفس و جان است. معنای خاص الهام که گاه باواسطه صورت می‌گیرد و گاه بدون واسطه، مخصوص اولیا و اوصیاست؛ اما معنای عام آن عبارت است از القای معانی و حقایق در قلوب اولیاء از عالم غیب که ممکن است به صورت دفعی و ناگهانی باشد و یا به تدریج صورت پذیرد، این نوع از الهام برای برخی افراد مانند مادر حضرت موسی(ع) اتفاق افتاده است در آیات قرآن کریم آمده است: ﴿﴿وَأَوْحَيْنَا إِلَى أُمِّ مُوسَى أَنْ أَرْضِعِيهِ﴾﴾ و یا در جای دیگر مادر موسی(ع) دلواپس و نگران سرنوشت فرزند دلبند خود است، به او الهام می‌شود او را در میان جعبه‌ای بگذارد و آنرا به روی آبهای نیل روانه کند و در سرنوشت او فکری نکند، زیرا خداوند متعال می‌فرماید: ﴿﴿ إِنَّا رَادُّوهُ إِلَيْكِ وَجَاعِلُوهُ مِنَ الْمُرْسَلِينَ﴾﴾ و تعبیر دیگر از الهام، همان آگاهی از غیبی است که گاهی در مورد برخی از انسان‌ها مانند ایشان صورت می‌گیرد، یعنی علم و آگاهی منحصر به طرق عادی نیست، و راه غیر عادی، منحصر به انبیاء نیز نیستو باید دانست الهام از راه تزکیه و تصفیه نفس به دست می‌آید.

با انتخاب "ادامه مطلب" از پاسخ‌های تفصیلی ذیل بهره‌مند شوید:

گزیده‌های پاسخ‌ها

•   سبحانی: الهام به مادر حضرت موسی(ع) چیزی جز آگاهی از غیب نیست.  
•   مصباح یزدی: در برخی موارد، در مورد غیر انبیاء نیز تعبیر وحی بکار رفته و مفاد آن اینست که علمی از غیر راه عادی، حاصل شده است. مانند مادر حضرت موسی(ع). و علم منحصر به طرق عادی نیست، و راه غیر عادی، منحصر به انبیاء نیز نیست. و این وحی شامل الهام هم می‌شود.  
•   غرویان: مسئله وحی در رابطه با افرادی غیر از انبیاء نیز مطرح شده است و این خود حاکی از امکان علم غیب در حق این گونه افراد است مانند مادر حضرت موسی(ع).  
•   رضایی اصفهانی: قرآن گاهی بخشی از علم غیب را به پیامبران و حتی غیر پیامبران نسبت می‌دهد مانند مادر حضرت موسی(ع).  
•   هاشمی: علم غیب دانستن مادر حضرت موسی(ع).  
•   شاکر: قرآن دلالت دارد، مادر موسی(ع) از طریق غیب به آینده فرزندش آگاه شد.  
•   نصیری: الهام موهبت و رهنمونی است الهی که همه بندگان به میزان صفای باطن یا مصالحی دیگر از آن بهره دارند و اختصاص به افرادی خاص ندارد مانند الهام به مادر حضرت موسی(ع).  
•   خوش‌باور: بعد از توضیحاتی در مورد الهام و تقسیم آن می‌گوید: الهام حقیقی با سبب از راه تزکیه و تصفیه نفس به دست می‌آید. الهام غیر حقیقی و بدون سبب، برای افرادی که استعداد خاصی دارند، به مقتضای ویژگی‌های خاص نژادی و جغرافیایی حاصل می‌شود مانند الهام به مادر حضرت موسی(ع).  
•   سیده رابیل: زندگانی اولیاء الله حکایت از تحقق علم غیب برای غیر انبیاء نیز دارد. مانند مادر حضرت موسی(ع).  
•   پژوهشگران وبگاه پرسمان: مطابق آیات به مادر حضرت موسی(ع) الهام شده است.  
•   پژوهشگران پایگاه تخصصی مرسلون: در منطق قرآن کریم علم غیب برای برخی از افراد که حتی واجد مقام امامت نیز نیستند مطرح شده است مانند مادر حضرت موسی(ع).