آیا اعتقاد به علم غیب معصوم شرک نیست؟ (پرسش)

آیا اعتقاد به علم غیب معصوم شرک نیست؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث علم غیب معصوم است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی علم غیب مراجعه شود.

عبارت‌های دیگری از این پرسش

• آیا اثبات علم غیب برای معصوم شرک است؟

﴿﴿﴾﴾

پاسخ به این پرسش

علامه طباطبایی

آیت الله سید محمد حسین طباطبایی در این باره گفته است: «علم غیب و هرگونه مشاهده غیبی‌ اختصاص به خدای‌ متعال دارد و نسبت آن به غیر خدا شرک است و بنابراین انبیا و اولیا پس از مردن هیچ‏گونه اطلاعی‌ از دنیا ندارند، زیرا دنیا نسبت به آخرت غیب است، مطلبی‌ است برخلاف نص قرآن کریم که می‌‏فرماید: ﴿﴿عَالِمُ الْغَيْبِ فَلا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا * إِلاَّ مَنِ ارْتَضَى مِن رَّسُولٍ﴾﴾ خدای‌ متعال در این آیه تسلط بر غیب را از غیر خود نفی‌ می‌‏کند و در عین حال رسول را استثنا می‌‏نماید و استثنا را مقید به دنیا و غیر دنیا نمی‌‏کند، پس ممکن است که رسول خدا در حال حیات و بعد از ممات به حسب خواست خدا و تعالیم الهی‌، از غیب اطلاع داشته باشد و مؤید آن است‏ بررسی های اسلامی، ج‏1، ص: 145 این‏که در هر جای‌ قرآن که از رسول علم غیب نفی‌ می‌‏شود، همراه آن وحی‌ را کنار می‌‏گذارد، مانند آیه‏ ﴿﴿قُلْ مَا كُنتُ بِدْعًا مِّنْ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ مَا يُوحَى إِلَيَّ﴾﴾ و آیه‏ ﴿﴿وَلَوْ كُنتُ أَعْلَمُ الْغَيْبَ لاَسْتَكْثَرْتُ مِنَ الْخَيْرِ وَمَا مَسَّنِيَ السُّوءُ إِنْ أَنَاْ إِلاَّ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ﴾﴾ و در سوره ابراهیم در جواب انکار امت‏هایی‌ که به پیغمبرانشان اعتراض می‌‏کردند که شما مانند ما بشر هستید، از قول پیغمبران نقل می‌‏فرماید: ﴿﴿قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ إِن نَّحْنُ إِلاَّ بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ وَلَكِنَّ اللَّهَ يَمُنُّ عَلَى مَن يَشَاء مِنْ عِبَادِهِ﴾﴾ و از همه این آیات صریح‏تر از زبان مسیح (ع) خطاب به قومش نقل می‌‏فرماید: ﴿﴿وَأُنَبِّئُكُم بِمَا تَأْكُلُونَ وَمَا تَدَّخِرُونَ فِي بُيُوتِكُمْ إِنَّ فِي ذَلِكَ لآيَةً لَّكُمْ﴾﴾ و همچنین آیه‏ ﴿﴿مُبَشِّرًا بِرَسُولٍ يَأْتِي مِن بَعْدِي اسْمُهُ أَحْمَدُ﴾﴾ و هم‏چنین روایات بسیاری‌ که به عنوان ملاحم و اخبار از حوادث آخرالزمان و غیره از رسول اکرم (ص) و ائمه (ع) رسیده است. بنابراین، آنچه گذشت آیات قرآنی‌ کمالی‌ مانند علم غیب و قدرت به معجزات و نظایر آنها را که از رسول اکرم (ص) نفی‌ می‌‏نماید، همه ناظر به استقلال و قدرت ذاتی‌ است و آنچه اثبات می‌‏کند مربوط به عنایت الهی‌ و تعلیم خدایی‌ است و علم غیب در رسول اکرم (ص) از راه وحی‌ و در ائمه و اولیا از راه وراثت و تعلم از رسول (ص) می‌‏باشد، چنان که روایات نیز به همین معنی‌ دلالت دارد و آیه کریمه‏ ﴿﴿يَوْمَ يَجْمَعُ اللَّهُ الرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَا أُجِبْتُمْ قَالُواْ لاَ عِلْمَ لَنَا إِنَّكَ أَنتَ عَلاَّمُ الْغُيُوبِ﴾﴾ که با آن به این معنا استدلال شده که روز قیامت جمیع پیغمبران از اعمال امت‏هاشان پس از مرگ خود پیغمبران، اظهار بی‌‏اطلاعی‌ می‌‏کنند و می‌‏گویند پس از مرگ از حال امت خبر نداریم. اگر معنای‌ آیه این باشد که اعمال امت برای‌ ما پس از مرگ غیب بوده و ما از غیب بی‌‏خبریم، این اشکال در اعمال امت پیش از مرگ نیز می‌‏آید، زیرا حقیقت هر عمل تابع صورت آن نیست، بلکه به موجب خیر متواتر بلکه بالبداهه تابع نیّت فاعل می‌‏باشد که امری‌ است در باطن انسان و باطن هر انسانی‌ نسبت به انسان دیگر غیبت است، بنابراین انبیا چنان که پس از مرگ امت‏هاشان بی‌‏خبر می‌‏باشند، پس از مرگ نیز از حقیقت اعمال که غیب است بی‌‏اطلاع خواهند بود. در این صورت شاهد اعمال قرار دادنشان در دنیا چنان که آیه‏ ﴿{{متن قرآن|وَكُنتُ عَلَيْهِمْ شَهِيدًا مَّا دُمْتُ فِيهِمْ» و آیه‏ ﴿﴿وَيَتَّخِذَ مِنكُمْ شُهَدَاء﴾﴾ و آیه‏ ﴿﴿وَجِيءَ بِالنَّبِيِّينَ وَالشُّهَدَاء﴾﴾ و آیه‏ ﴿﴿وَيَقُولُ الأَشْهَادُ هَؤُلاء الَّذِينَ كَذَبُواْ عَلَى رَبِّهِمْ﴾﴾ با اطلاق خود دلالت دارند لغو و بی‌‏معنا خواهد بود. پس ناگزیر معنای‌ آیه این خواهد بود که رسل می‌‏گویند ما علمی‌ که خودمان مالک آن باشیم نداریم، علمی‌ که داریم علمی‌ است که تو داری‌ و به ما یاد دادی‌ و به عبارت ساده‏تر، تو بهتر می‌‏دانی‌ و آنچه ما داریم همان است که تو داری‌ و به ما دادی‌» ».

جستارهای وابسته

• علم غیب معصوم (پرسش)
• علم غیب معصوم (نمایه موضوعی)

پرسش‌های وابسته

1. چگونه انسان محدود می‌تواند دارای علم غیب نامحدود شود؟ (پرسش)
2. آیا اعتقاد به غلم غیب معصوم شرک نیست؟ (پرسش)
3. آیا مقام علم غیب به غیر معصوم داده می‌شود؟ (پرسش)
4. شرایط دستیابی غیر معصوم به علم غیب چیست؟ (پرسش)
5. اگر علم غیب منحصر به خداست پس آیا پیامبران یا امامان علم غیب نداشته‌اند؟ (پرسش)
6. آگاهی انسان غیر معصوم از آینده یا امور غیبی چه توجیهی دارد؟ (پرسش)

منبع‌شناسی جامع علم غیب معصوم

• کتاب‌شناسی علم غیب معصوم؛
• مقاله‌شناسی علم غیب معصوم؛
• پایان‌نامه‌شناسی علم غیب معصوم.