رقیه دختر پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی

این یک مقالهٔ خرد است. می‌توانید با گسترش آن به امامت‌پدیا کمک کنید.

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث پیامبر خاتم است. "رقیه دختر پیامبر خاتم" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

رقیه دختر پیامبر خاتم در حدیث | رقیه دختر پیامبر خاتم در نهج البلاغه | رقیه دختر پیامبر خاتم در تاریخ اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل رقیه دختر پیامبر خاتم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

رسول گرامی اسلام(ص) از همسر خویش "خدیجه بنت خویلد" چهار دختر داشت. دختر بزرگ ایشان با "ابوالعاص بن ربیع" و دختر دیگرشان "حضرت فاطمه زهرا(س)" با علی بن ابی طالب(ع)"ازدواج کردند و دو دختر دیگر آن حضرت، "رقیه" و "ام‌کلثوم" هستند که با عثمان ازدواج کردند^[۱].

نسب

"رقیه" دومین دختر رسول اکرم(ص) است و پیش از اسلام با پسر عموی پدرش "عتبه بن ابولهب بن عبدالمطلب" ازدواج کرد. مادر عتبه "ام‌جمیل" دختر "حرب بن امیه" است که بعد از نزول سوره مبارک "مسد" به "حماله الحطب" معروف شد.
ام‌جمیل و ابولهب پس از نزول سوره "مسد" که مذمت خودشان بود، عتبه بن ابولهب بن عبدالمطلب را مجبور کردند تا همسرش رقیه را طلاق دهد و به او گفتند: "دختر محمد را رها کن". و ابولهب گفت: "اگر همسرت را طلاق ندهی، با تو قطع رابطه می‌کنم"^[۲].
البته پیامبر اکرم(ص) قبلاً طلاق رقیه را از عتبه بن ابولهب بن عبدالمطلب خواسته بود و خود رقیه نیز به این امر راضی بود. سرانجام با نزول سوره "مسد" و به دلیل مسلمان شدن رقیه، عتبه بن ابولهب بن عبدالمطلب او را طلاق داد^[۳].
برخی معتقدند قریش به منظور دشمنی با پیامبر(ص) از عتبه بن ابولهب بن عبدالمطلب خواستند که همسرش را طلاق دهد و با هر کس دیگری که دوست داشته باشد ازدواج کند. عتبه بن ابولهب بن عبدالمطلب راضی شد و سپس با دختر سعید بن عاص ازدواج کرد^[۴]^[۵].

ازدواج رقیه با عثمان بن عفان

رقیه پس از جدایی از عتبه بن ابولهب بن عبدالمطلب با "عثمان بن عفان" ازدواج کرد^[۶]. البته بنابر قولی ازدواج رقیه با "عثمان بن عفان" در زمان جاهلیت صورت گرفت^[۷]. او برای عثمان بن عفان پسری به نام "عبدالله" به دنیا آورد که در کودکی از دنیا رفت و فرزند دیگری را نیز سقط کرد^[۸].
البته بنابر قول دیگر، عبدالله در سال ۴ هجری و بعد از مادرش رقیه از دنیا رفت^[۹]. رقیه در هر دو هجرت با عثمان بن عفان به حبشه رفت و در هجرت نخست، کودکی را سقط کرد. رقیه پس از سفر عثمان بن عفان به مدینه که هم زمان با هجرت حضرت رسول(ص) بود، به مدینه رفت^[۱۰]؛ البته آنها زودتر از سایر مسلمانان از حبشه به مکه بازگشته بودند و قبل از رسول اکرم(ص) به مدینه هجرت کردند^[۱۱]^[۱۲].

وفات رقیه

وفات او در رمضان سال دوم هجری صورت گرفت^[۱۳] و در روزی که زید بن حارثه به مدینه وارد شد تا خبر پیروزی مسلمانان را در جنگ بدر به اطلاع مردم برساند^[۱۴]. پیامبر اکرم(ص) در مرگ او فرمود: "ملحق شو به سَلفمان، عثمان بن مظعون"^[۱۵]^[۱۶].

رقیه در دایرة صحابه پیامبر اعظم ج۲

ازدواج رقیه

پیامبر اسلام(ص) و خدیجه چهار دختر به ترتیب به نام‌های رقیه، زینب، ام کلثوم و فاطمه(س) داشتند^[۱۷] که رقیه و ام کلثوم قبل از بعثت به دنیا آمدند و فاطمه(س) بعد از رسالت پیامبر(ص) دیده به جهان گشود^[۱۸]. همه این چهار دختر، اسلام را درک کردند و اسلام آوردند و همراه پیامبر(ص) به مدینه هجرت نمودند^[۱۹].

رقیه را عتبة بن ابی لهب تزویج نمود و لیکن قبل از دخول وی را طلاق داد. وی او را سخت در اذیت و فشار قرار می‌داد. پیامبر(ص) عتبه را نفرین کرد و فرمود: خداوندا یکی از سگ‌های خود را بر وی مسلط کن. پس از چندی شیری بر وی حمله نمود و او را پاره پاره نمود^[۲۰]. پس از اینکه عتبه رقیه را طلاق داد عثمان بن عفان او را به نکاح خود در آورد^[۲۱].

رقیه در جریان هجرت به حبشه همراه عثمان بود^[۲۲] و در هجرت نخستین کودکی را که از عثمان باردار بود سقط کرد و پس از آن برای عثمان پسری به نام عبدالله آورد و لذا او را ابو عبدالله نامیدند. در یکی از روزها خروسی با منقار خود چشم عبدالله را زخمی نمود و در نتیجه عبدالله مریض شد و از دنیا رفت^[۲۳] و برای دفن او عثمان در مدینه ماند و در جنگ بدر شرکت نکرد^[۲۴].^[۲۵]

وفات رقیه

رقیه دختر رسول خدا(ص) پس از یکسال و ده ماه و بیست روز بعد از هجرت پیامبر(ص) به مدینه^[۲۶] به مرض حصبه دچار شد و از دنیا رفت^[۲۷].

هنگامی که رقیه از دنیا رفت رسول خدا(ص) خطاب به روح پاکش فرمود: به عثمان بن مظعون که پیش از ما مرده است ملحق شو^[۲۸] (عثمان بن مظعون در ذی الحجه سال دوم هجری وفات یافت و پیامبر(ص) وی را در بقیع دفن کرد)^[۲۹] در این هنگام زنان بر مرگ رقیه گریستند. حضرت فاطمه(س) هم در بالای قبر کنار رسول خدا قرار داشت و می‌گریست. رسول خدا(ص) نیز با لباس خود اشک چشمان فاطمه(س) را پاک می‌کرد^[۳۰]. پیامبر(ص) سرش را رو به آسمان کرد و در حالی که اشک از چشمانش جاری می‌شد، دعا کرد: خدایا رقیه را از فشار قبر نجات بده^[۳۱].^[۳۲]

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

با کلیک بر فلش ↑ به محل متن مرتبط با این پانویس منتقل می‌شوید:

↑ محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۶.
↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۰۱.
↑ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۳۳۹.
↑ احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۰۱.
↑ محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۶-۳۸۷.
↑ ابو بکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۳۳۹؛ احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، م ص۴۰۱.
↑ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال انفس النفیس، ج۱، ص۲۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳، ص۱۴۲؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۷، ص۲۸۷.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰.
↑ تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الحفدة و المتاع، ج۵، ص۳۵۵؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۴۱۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۹.
↑ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۰.
↑ محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۴۱۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۳؛ ج۳، ص۴۰.
↑ محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۷.
↑ شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال انفس النفیس، ج۱، ص۴۰۶، شمس‌الدین محمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۲، ص۱۲۴؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳، ص۱۵۱.
↑ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳، ص۱۷۸؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۷، ص۲۸۳؛ ابوالربیع حمیری کلاعی، الإکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله(ص) و الثلاثة الخلفاء، ج۱، ص۳۴۴.
↑ وی مرد عابدی بود و روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها به عبادت طی می‌کرد. او اولین مهاجری بود که در مدینه از دنیا رفت و در بقیع مدفون شد. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۰.
↑ محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۷-۳۸۸.
↑ اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۳۹؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۹۰.
↑ اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۳۹.
↑ السیرة النبویة، ابن هشام، ج۱، ص۱۹۰.
↑ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰.
↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۶۵۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰-۱۴۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۳، ص۱۳۸.
↑ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۳۲۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰-۱۴۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۳، ص۱۳۸.
↑ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۳۰؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰.
↑ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰.
↑ علی‌زاده، فرهاد، مقاله «رقیه و ام‌کلثوم دختران رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۴۳-۲۴۴.
↑ المعارف، ابن قتیبه دینوری، ص۱۴۲.
↑ تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۱۰۴.
↑ فروع کافی، کلینی، ج۳، ص۲۴۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۳۰؛ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج۳، ص۲۸۰.
↑ تاریخ الطبری، طبری، ج۲، ص۴۸۵.
↑ فروع کافی، کلینی، ج۳، ص۲۴۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۳۰.
↑ فروع کافی، کلینی، ج۳، ص۲۳۶.
↑ علی‌زاده، فرهاد، مقاله «رقیه و ام‌کلثوم دختران رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۴۴.

[1] محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۶.

[2] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۰۱.

[3] ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۳۳۹.

[4] احمد بن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، ص۴۰۱.

[5] محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۶-۳۸۷.

[6] ابو بکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۲، ص۳۳۹؛ احمدبن یحیی بلاذری، انساب الاشراف، ج۱، م ص۴۰۱.

[7] شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال انفس النفیس، ج۱، ص۲۷۵؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳، ص۱۴۲؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۷، ص۲۸۷.

[8] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۸، ص۳۰.

[9] تقی الدین مقریزی، إمتاع الأسماع بما للنبی من الأحوال و الحفدة و المتاع، ج۵، ص۳۵۵؛ محمد بن جریر طبری، تاریخ الامم و الملوک، ج۴، ص۴۱۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۹.

[10] ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص۳۰.

[11] محمد بن جریر طبری، تاریخ الأمم و الملوک، ج۴، ص۴۱۹؛ ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۱۸۳؛ ج۳، ص۴۰.

[12] محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۷.

[13] شیخ حسین دیار بکری، تاریخ الخمیس فی أحوال انفس النفیس، ج۱، ص۴۰۶، شمس‌الدین محمد ذهبی، تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ج۲، ص۱۲۴؛ ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳، ص۱۵۱.

[14] ابن عساکر، تاریخ مدینه دمشق، ج۳، ص۱۷۸؛ ابوبکر بیهقی، دلائل النبوة و معرفة احوال صاحب الشریعه، ج۷، ص۲۸۳؛ ابوالربیع حمیری کلاعی، الإکتفاء بما تضمنه من مغازی رسول الله(ص) و الثلاثة الخلفاء، ج۱، ص۳۴۴.

[15] وی مرد عابدی بود و روزها روزه می‌گرفت و شب‌ها به عبادت طی می‌کرد. او اولین مهاجری بود که در مدینه از دنیا رفت و در بقیع مدفون شد. ابن سعد، الطبقات الکبری، ج۱، ص۳۰.

[16] محمدزاده،حبیب، رقیه و ام‌کلثوم، فرهنگ‌نامه تاریخ زندگانی پیامبر اعظم، ج۱، ص۳۸۷-۳۸۸.

[17] اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۳۹؛ السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۱۹۰.

[18] اصول کافی، کلینی، ج۱، ص۴۳۹.

[19] السیرة النبویة، ابن هشام، ج۱، ص۱۹۰.

[20] اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰.

[21] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۶۵۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰-۱۴۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۳، ص۱۳۸.

[22] السیرة النبویه، ابن هشام، ج۱، ص۳۲۲؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰-۱۴۱؛ المنتظم، ابن جوزی، ج۳، ص۱۳۸.

[23] الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۳۰؛ اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰.

[24] اعلام الوری باعلام الهدی، طبرسی، ص۱۴۰.

[25] علی‌زاده، فرهاد، مقاله «رقیه و ام‌کلثوم دختران رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۴۳-۲۴۴.

[26] المعارف، ابن قتیبه دینوری، ص۱۴۲.

[27] تاریخ المدینه، ابن شبه، ج۱، ص۱۰۴.

[28] فروع کافی، کلینی، ج۳، ص۲۴۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۳۰؛ وسائل الشیعه، شیخ حر عاملی، ج۳، ص۲۸۰.

[29] تاریخ الطبری، طبری، ج۲، ص۴۸۵.

[30] فروع کافی، کلینی، ج۳، ص۲۴۱؛ الطبقات الکبری، ابن سعد، ج۸، ص۳۰.

[31] فروع کافی، کلینی، ج۳، ص۲۳۶.

[32] علی‌زاده، فرهاد، مقاله «رقیه و ام‌کلثوم دختران رسول خدا»، دایرة المعارف صحابه پیامبر اعظم، ج۲، ص:۲۴۴.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]