هیئت در تاریخ اسلامی
تشکلی مردم نهاد با هدف برگزاری مجالس و مراسم مذهبی
«هیئت» در لغت به معنای شکل، ساختار و صورت ظاهری هرچیز یا هرکس، و در اصطلاح به گروهی از افراد گفته می‌شود که هدف و وظیفه یکسان و معینی دارند. در فرهنگ معاصر شیعیان ایران، این واژه به گونه‌ای سازمان و تشکل مردمی و غیرانتفاعی گفته می‌شود که با نامی مشخص، توسط عده‌ای از افراد مرتبط با هم (از نظر شغلی، خانوادگی، محل زندگی و...) و با هدف فعالیت و تبلیغ دینی و برگزاری مراسم و مجالس مذهبی تأسیس می‌شود.
دایره معنایی مفهوم هیئت، بسیار گسترده، منعطف و تکثرپذیر است و از گروه‌های ساده و کوچک چندنفره تا سازمان‌های بزرگ و با تعداد بالای اعضا و ساختار پیچیده را شامل می‌شود. هیئت‌ها معمولاً حول یک محور وحدت‌بخش میان اعضا شکل می‌گیرند. این محور می‌تواند یک مکان (مانند مسجد)، یا یک واحد جغرافیایی (مانند محله)، یا یک سازمان (مانند واحد اداری)، یا یک هویت جمعی (مانند صنف و قومیت)، یا یک گروه (مانند خانواده و دوستان) یا حتی یک فرد (مداح، واعظ و بانی) باشد. این محوریت، عامل اصلی انسجام‌بخشی و ثبات هیئت محسوب می‌شود. از نظر پایایی و انسجام سازمان، همه هیئت‌ها در یک سطح نیستند. در مواردی، انسجام کم سازمان یا اختلاف‌نظرهای اعضا و موارد دیگر هیئت را در معرض فرایندهای ادغام یا انشعاب یا انحلال قرار می‌دهد. در فرایند ادغام دو یا چند هیئت کوچک‌تر در هم ادغام شده و هیئت بزرگ‌تری را شکل می‌دهند. در گذشته به این هیئت‌ها «متحده» می‌گفتند.
از نظر اعضا نیز هیئت‌ها طیف متنوعی را تشکیل می‌دهند. گرچه اغلب هیئت‌ها به طور عمومی برگزار می‌شوند و شرکت در آنها آزاد است، اما در بعضی هیئت‌های خاص با برجستگی یک عامل مشترک، صرفاً اعضایشان امکان حضور دارند. همچنین گروهی از هیئت‌ها به صورت تک‌جنسیتی (صرفاً مردانه یا صرفاً زنانه) برگزار می‌شوند. از نظر وضعیت سنی اعضا هم هیئت‌ها قابل تفکیک‌اند. بعضی از آنها صرفاً به اعضای یک گروه سنی (معمولاً نوجوان یا جوان تعلق دارند و گاهی به این محدودیت سنی در پسوند هیئت نیز با ذکر کلماتی مانند «جوانان» و «نوباوگان» تصریح می‌شود.
تأکید بر حفظ هویت هیئتی، از جمله عواملی است که زمینه‌ساز رقابت میان هیئت‌های مختلف بوده است. عرصه اصلی این رقابت، گسترش دامنه فعالیت‌ها و جذب اعضای بیشتر است. در دوره معاصر و به جهت شرایط ناپایدار و کاستی‌های ساختار سیاسی، در مقاطعی، بعضی هیئت‌ها در نقش تشکل‌های سیاسی و شبه‌حزب ظاهر شده‌اند. «هیئت‌های موتلفه اسلامی» نمونه شاخص این هیئت‌ها است که پس از انقلاب اسلامی رسماً به حزب تبدیل شد.
نام هیئت‌ها نیز طیف گسترده و متنوعی را شامل می‌شود. در نامگذاری هیئت‌ها عوامل مختلفی از جمله گستره فعالیت و محل برگزاری هیئت و نیز تعلقات قومی، سیاسی، مذهبی، صنفی و جغرافیایی مؤسسین و اعضای هیئت بروز دارد. همچنین در بسیاری موارد، از مفاهیم دینی و نام یا القاب امامان شیعه با دیگر شخصیت‌های مذهبی در نامگذاری هیئت استفاده می‌شود.
با وجود سابقه دیرپای برگزاری مجالس عزاداری، استفاده از واژه «هیئت» برای نامیدن این مجالس، امر متأخری است و عمرش کمی بیش از یک قرن است. گویا اولین گروه مذهبی که از اصطلاح هیئت استفاده کرد «هیئت برادران» در شیراز بوده است. در عراق و برخی دیگر مناطق عرب‌نشین، به جای هیئت معمولاً از واژه «موکب» استفاده می‌کنند.[۱].
