ام‌الکتاب در قرآن
- این مدخل از زیرشاخه‌های بحث ام‌الکتاب است. "ام‌الکتاب" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
- در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.
مقدمه
در قرآن گاه ﴿أُمُّ الْكِتَابِ﴾ صفت برای کل قرآن است؛ مثل این آیه: ﴿وَإِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتَابِ لَدَيْنَا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ﴾[۱]. در این آیه شریفه، مراد از امّ‌الکتاب، اصل و ریشه قرآن است که در جایگاه بلند و خزینه غیب الهی قرار دارد و از آن به کتاب مکنون یا لوح محفوظ نام برده شده است[۲]. گاه أمّ الکتاب وصف آیات محکم الهی قرار گرفته که در این صورت، به معنای آیاتی است که محور و مرجع آیات متشابه قرآنند و به واسطه آنها می‌توان رفع ابهام از متشابهات قرآن کرد.
نسبت محکمات به متشابهات در هر بیانی، نسبت مبادی بدیهی به نظری است. همان طور که امور نظری با ارجاع به بدیهیات روشن می‌شوند و در کنار آنها پرده ابهام از چهره برمی‌افکنند، آیات متشابه نیز با ارجاع به محکمات قرآن، در مدلول خود روشن و قابل استناد می‌گردند. در آیه مورد استدلال، معنای دوم از محکم مراد است که در مدلول خود روشن و مرجع آیات متشابه در تبیین هدف است[۳].[۴]
معنای واژه «متشابهات»
این لغت جمع «متشابه» و به معنای همگونی دو یا چند چیز در ذاتیات با کیفیات با یکدیگر است[۵]. به این ترتیب، اگر متشابه وصف برای قرآن قرار گرفت، به معنای هماهنگی و همگونی آیات قرآن در تأمین هدف واحد و کلمه توحید است؛ مانند: ﴿اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتَابًا مُتَشَابِهًا...﴾[۶].
اگر متشابه وصف برای آیات قرآن قرار گرفت، مثل آیه مورد بحث، یعنی آیات متشابه، در ارائه معنا به معانی ناصواب شبیه‌اند و لذا فهم صحیح مراد آیه دشوار است و باید به محکمات ارجاع داده شوند[۷].[۸]
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ «و بی‌گمان آن نزد ما در اصل کتاب، فرازمندی فرزانه است» سوره زخرف، آیه ۴.
- ↑ المیزان فی تفسیر القرآن (ط. جامعه مدرسین. ۱۴۱۷ه-ق.). ج۱۸، ص۸۴.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم (ط. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۶۸ ه.ش.)، ج۱، ص۱۳۷.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۵ ص ۲۳۹.
- ↑ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج۶، ص۸.
- ↑ «خداوند است که بهترین گفتار را (به گونه) کتابی (با آیاتی) همانند دوگانه (یعنی مکرّر) فرو فرستاده است» سوره زمر، آیه ۲۳.
- ↑ مفردات ألفاظ القرآن، ص۴۴۳.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۵ ص ۲۳۹.