تعاون در معارف و سیره نبوی
- اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث تعاون است. "تعاون" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:
مقدمه
رسول اکرم فرمود: مردم عیال خدایند و بهترین آنان نزد خدا سودمندترین ایشان است برای عیال خدا و کسی که در میان خانواده‌ای شادی بیافریند: « الْخَلْقُ عِيَالُ اللَّهِ فَأَحَبُّ الْخَلْقِ إِلَى اللَّهِ مَنْ نَفَعَ عِيَالَ اللَّهِ وَ أَدْخَلَ عَلَى أَهْلِ بَيْتٍ سُرُوراً»[۱]. از امام صادق(ع) روایت شده است که روزی از رسول خدا سؤال شد: محبوب‌ترین فرد نزد خدا کیست؟ حضرت پاسخ داد: کسی که برای مردم بیش‌ترین نفع را داشته باشد: « سُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ(ص) مَنْ أَحَبُّ النَّاسِ إِلَى اللَّهِ؟ قَالَ: أَنْفَعُ النَّاسِ لِلنَّاسِ»[۲]. در حدیثی نبوی آمده است: بهترین مردم کسی است که نفعش به مردم برسد: « خَيْرُ النَّاسِ مَنِ انْتَفَعَ بِهِ النَّاسُ»[۳].[۴]
سیره عملی تعاون پیامبر اعظم(ص)
جابر که در غزوات فراوانی همراه پیامبر بود، می‌گوید: در یکی از غزوات نیمه شبی شترم واماند و خوابید. من کنار شترم متحیر مانده بودم و نزدش ایستادم. شیوه رسول(ص) این بود که همیشه در عقب لشکر حرکت می‌کرد تا به ضعفا و واماندگان رسیدگی و کمک کند. پیامبر اسلام اگر یک نفر از قافله بازمی‌ماند وی را پشت سر (ردیف) خود سوار می‌کرد و هرگاه بیش از یک نفر بود ایشان را به همراهان تقسیم می‌کرد. وی هنگامی که به من رسید پیاده شد و شتر را حرکت داده مرا سوار کرد و به اتفاق راه افتادیم. در ادامه، جابر سئوال‌هایی را نقل می‌کند که پیامبر از او در مورد زندگی، ازدواج، همسر و... می‌پرسید[۵].
روزی رسول خدا(ص) سراغ مردی را گرفت، گفتند: مدتی است رنجور و چون مرغ پر شکسته شده و به سختی زندگی می‌کند. حضرت به قصد عیادت وی برخاست و به منزل او رفت. حضرت حال بیمار را که دید، فرمود: آیا در حق خودت نفرین کرده‌ای؟ بیمار گفت: بله، همینطور است. من در مقام دعا گفته بودم: پروردگارا! اگر بناست در جهان آخرت مرا به خاطر گناهانم عذاب کنی، از تو می‌خواهم که در کیفر من تعجیل فرمایی و آن را در همین جهان قرار دهی.
حضرت فرمود: ای مرد، چرا در حق خود چنین دعایی کرده‌ای؟ مگر چه می‌شد از پروردگار هم سعادت دنیا و هم آخرت را خواستار می‌شدی و در نیایش خود این آیه را می‌خواندی: ﴿رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾[۶]. مرد مبتلا آن دعا را خواند و شفا یافت و با سلامتی همراه حضرت از منزل خود خارج شد[۷].
روزی رسول خدا با حذیفه یمانی در بیرون مدینه می‌خواستند غسل کنند، حذیفه جامه‌ای را به دو دست گرفت و حایل قرار داد تا حضرت غسل کند. سپس آن حضرت جامه را گرفت و برای حذیفه حایل کرد تا غسل کند، حذیفه گفت: پدر و مادرم قربانت چنین مکن! رسول خدا(ص) نپذیرفت، جز اینکه غسل کند و او را حایل شود و فرمود: دو نفری که همراه باشند، هر کدام رفیق بهتری باشد، نزد خدا محبوب‌تر است[۸]. روزی رسول خدا(ص) در سفری امر فرمود: برای طعام، گوسفندی ذبح کنند. شخصی گفت: ذبح کردن آن با من، دیگری گفت: پوست کندن آن با من سومی گفت: پختن آن با من. حضرت فرمود: جمع کردن هیزمش نیز بر عهده من است. اصحاب عرض کردند: یا رسول الله! ما هیزم جمع می‌کنیم و به زحمت شما نیازی نیست. حضرت فرمود: می‌دانم، اما خوش ندارم که خود را برتر از شما بدانم؛ زیرا خداوند دوست ندارد ببیند، بنده‌اش خود را از رفقایش برتر دانسته است[۹].[۱۰]
شاخص‌های تعاون
- رسیدگی به بینوایان: پیامبر اسلام فرمود: بهترین کارها در نزد خداوند آن است که انسان بینوایی را سیر کند، یا قرض او را بپردازد یا زحمتی را از او برطرف کند: « أحبّ الأعمال إلى اللَّه من أطعم من جوع أو دفع عنه مغرما أو كشف عنه كربا»[۱۱].
- تعاون در کارهای نیک: ساختن مسجد، مدرسه، کتابخانه، چاپ و نشر کتاب‌های دینی احداث و تعمیر راه، پل درمانگاه و بیمارستان، کمک به نیاز مندان (مانند سیل‌زدگان، مصیبت‌دیدگان، بی‌سرپرستان، قشر کم‌درآمد مردم و...) از کارهای نیک هستند که نیاز به تعاون دارند. پیامبر گرامی اسلام همواره در کارهای نیک، مانند احداث مسجد، جهاد، راهنمایی مردم و... پیشگام بود.[۱۲]
جستارهای وابسته
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ سیره نبوی، ج۱، ص۳۴۵.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۱۵۰۲.
- ↑ سیره نبوی، ج۱، ص۳۴۶.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم ص ۸۶.
- ↑ غررالحکم، ۱۳۲۸، ۷۹.
- ↑ «پروردگارا! در این جهان به ما نکویی بخش و در جهان واپسین هم نکویی ده و ما را از عذاب آتش نگاه دار» سوره بقره، آیه ۲۰۱.
- ↑ بحارالانوار، ج۱۷، ۲۹۳.
- ↑ قلب سلیم، ص۵۴۴ (به نقل از: سفینة البحار).
- ↑ قلب سلیم، ص۵۴۳.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم ص ۸۷.
- ↑ نهج الفصاحه، حدیث ۷۶.
- ↑ برهانی، محمد جواد، سیره اجتماعی پیامبر اعظم ص ۹۱.