علم معصوم به همه حقایق قرآن در حدیث

اين مدخل از زیرشاخه‌های بحث علم معصوم است. "علم معصوم به همه حقایق قرآن" از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

علم معصوم به همه حقایق قرآن در قرآن - علم معصوم به همه حقایق قرآن در حدیث - علم معصوم به همه حقایق قرآن در کلام اسلامی - علم معصوم به همه حقایق قرآن در فلسفه اسلامی - علم معصوم به همه حقایق قرآن در عرفان اسلامی

در این باره، تعداد بسیاری از پرسش‌های عمومی و مصداقی مرتبط، وجود دارند که در مدخل علم معصوم (پرسش) قابل دسترسی خواهند بود.

مقدمه

یکی از معتبرترین خاستگاه علوم اهل بیت(ع) قرآن کریم است. این کتاب آسمانی، سرچشمۀ تمامی احکام شریعت و مهم‌ترین منبع علوم و معارف اسلامی است، لکن همه کس نمی‌تواند به عمق و باطن آن دست یابد و حقایق علمی آن را کشف کند. برخی آیات قرآنی از قبیل ‏﴿وَمَا يَعْلَمُ تَأْوِيلَهُ إِلَّا اللَّهُ وَالرَّاسِخُونَ فِي الْعِلْمِ﴾ بیانگر این مطلب هستند که اهل بیت(ع) تفسیر و تأویل و ظاهر و باطن و محکم و متشابه قرآن را به خوبی می‌دانند. همچنین، از برخی روایات، معلوم می‌شود پس از پیامبر اکرم(ص) مفسران آگاه به همه معانی و معارف قرآن منحصر به امیرمؤمنان و یازده امام پس از ایشان است؛ مانند روایاتی که کلینی در کافی در باب «بَابُ أَنَّهُ لَمْ یَجْمَعِ الْقُرْآنَ کُلَّهُ إِلَّا الْأَئِمَّةُ(ع)وَ أَنَّهُمْ یَعْلَمُونَ عِلْمَهُ کُلَّه‏» آورده است مانند اینکه امام باقر(ع) فرمودند: «مَا یَسْتَطِیعُ أَحَدٌ أَنْ یَدَّعِیَ أَنَّ عِنْدَهُ جَمِیعَ الْقُرْآنِ کُلِّهِ ظَاهِرِهِ وَ بَاطِنِهِ غَیْرُ الْأَوْصِیَاء». با توجه به روایاتی که اوصیای نبی اکرم را به دوازده نفر تفسیر می‌کنند، دلالت این روایت بر اینکه مفسّران آگاه به همه معانی قرآن فقط دوازده نفرند، آشکار است.

بیان ادله روایی

• روایاتی که دلالت میکنند بر اینکه، اهل بیت(علیهم السلام) به همه حقایق قرآن کریم علم دارند، فراوان است و در اینجا، به بخشی از آنها اشاره می‌شود:

1. ابن شاذان، از اصحاب امام رضا(علیه السلام) در مورد علم امام به قرآن می‌نویسد: «هیچ اختلاف و نزاعی وجود ندارد که حلال و حرام قرآن و به¬طور کلی قرآن تمام و کمال نزد ائمه است.»
2. امام صادق(علیه السلام) فرمودند: «ماییم والیان امر خدا و مخزن علم خدا.»
3. عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى بْنِ أَعْيَنَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) يَقُولُ: «إِنِّي لَأَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاءِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْض‏ وَ أَعْلَمُ مَا فِي الْجَنَّةِ وَ أَعْلَمُ مَا فِي النَّارِ وَ أَعْلَمُ مَا كَانَ وَ أَعْلَمُ مَا يَكُونُ عَلِمْتُ ذَلِكَ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى يَقُولُ فِيهِ تِبْيَانُ كُلِّ شَيْ‏ءٍ.»
4. عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(علیه السلام) أَنَّهُ قَالَ: «مَا يَسْتَطِيعُ أَحَدٌ أَنْ يَدَّعِيَ أَنَّهُ جَمَعَ الْقُرْآنَ كُلَّهُ ظَاهِرَهُ وَ بَاطِنَهُ غَيْرُ الْأَوْصِيَاءِ.»
5. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) قَالَ سَمِعْتُهُ يَقُولُ:‏ «إِنَ‏ مِنْ‏ عِلْمِ‏ مَا أُوتِينَا تَفْسِيرَ الْقُرْآنِ‏ وَ أَحْكَامَهُ‏‏.»
6. عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) قَالَ: «قَالَ الَّذِي عِندَهُ عِلْمٌ مِّنَ الْكِتَابِ أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَن يَرْتَدَّ إِلَيْكَ طَرْفُكَ" قَالَ فَفَرَّجَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ(علیه السلام) بَيْنَ أَصَابِعِهِ فَوَضَعَهَا عَلَى صَدْرِهِ ثُم‏ قَالَ وَ اللَّهِ عِنْدَنَا عِلْمُ الْكِتَابِ كُلُّهُ.»
7. عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ(علیه السلام) قَالَ: «قُلْتُ لَهُ قَوْلُ اللَّهِ "بَلْ هُوَ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ فِي صُدُورِ الَّذِينَ أُوتُوا الْعِلْمَ" قَالَ إِيَّانَا عَنَى.»
8. عَنْ أَبِي الْحَسَنِ(علیه السلام) قَالَ: «قُلْتُ لَهُ كُلُ‏ شَيْ‏ءٍ تَقُولُ‏ بِهِ‏ فِي‏ كِتَابِ‏ اللَّهِ وَ سُنَّتِهِ أَوْ تَقُولُونَ فِيهِ بِرَأْيِكُمْ قَالَ بَلْ كُلُّ شَيْ‏ءٍ نَقُولُهُ فِي كِتَابِ اللَّهِ وَ سُنَّةِ نَبِيِّهِ.»
9. حضرت علی(علیه السلام) فرمود: «هیچ آیه¬ای از قرآن کریم بر پیامبر خدا(صلی الله علیه و آله) نازل نشده مگر اینکه بر من خوانده و املا نمود و من آن را با خط خود نوشتم و پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) تأویل، تفسیر، ناسخ، منسوخ، محکم، متشابه، عام و خاص آن را به من آموختند.»
10. جابر از امام باقر(علیه السلام) نقل کرده فرمودند: «هیچ کس نمی‌تواند ادعا کند که از ظاهر و باطن قرآن به طور کامل آگاه است، مگر اوصیا و جانشینان پیامبر(علیهم السلام).»

پانویس