ابوالغوث بن حصین خثعمی
مقدمه
خثعم قبیله‌ای از عرب قحطانی است که به زید بن کهلان بن سبأ نسب می‌برند[۱]. محل اسکان ابوالغوث را عرج از نواحی فزع گفته‌اند که نزدیک مدینه است[۲]. تنها روایت او را عطاء خراسانی[۳] چنین نقل کرده که ابوالغوث به رسول خدا(ص) گفت: پدرم پیر و فرتوت است و حج بر او واجب شده، ولی نمی‌تواند بر مرکب قرار گیرد. آیا می‌توانم به نیابت از او حج به جا آورم؟ پیامبر فرمود: "آری و به نیابت از میت نیز می‌توانی". پرسید: همچنین برخی از خویشان ما مرده‌اند و وصیت هم به انجام حج نکرده‌اند. آیا می‌توان به جای آنان حج گزارد؟ فرمود: "آری و اجر و ثواب خواهید برد". ابوالغوث پرسید: روزه و صدقه چطور؟ فرمود: "می‌توان به نیابت از میت روزه گرفت و صدقه داد، ولی صدقه دادن بهتر از روزه گرفتن است"[۴]. در جای دیگر نقل شده که پدرش مرده بوده است[۵]. این حدیث به نقل از ابونعیم[۶] دارای اندکی اضافات است. از نظر روایی بر این حدیث ایراد شده که عطاء خراسانی، ابوالغوث را ندیده و روایت مرسل است[۷]. در برخی نقل‌ها، سؤال کننده، حصین بن عوف آمده است[۸] و ابن حجر بدون هیچ اشاره‌ای، این روایت را در هر دو مدخل (ابوالغوث و حصین بن عوف) آورده است. نکته قابل توجه اینکه در این مدخل مورد بحث، ابن حجر این روایت را به نقل از ابن ماجه نقل کرده است. در روایت ابن عباس، سؤال کننده به صورت مجهول ("سُئل رجلا" = مردی سؤال کرد) آمده است[۹] و در نقل دیگر از ابن عباس، زنی از خثعم نقل شده است[۱۰]. نسائی[۱۱] هر در روایت (ابوالغوث و زن خثعمیه) را نقل کرده و هر چند متن دو روایت بسیار شبیه هم است، ولی دلیلی بر اشتباه راویان در برشمردن نام صحابی به شمار نمی‌آید [۱۲].[۱۳]
منابع
پانویس
- ↑ ر.ک: ابن حزم، ص۳۳۰.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۹، ص۴۲۱؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۲۶۳.
- ↑ وفات عطاء بن ابی مسلم خراسانی، ص۱۳۳؛ ر.ک: خلیفة بن خیاط، ص۳۳۲. عطاء بن ابی مسلم؛ تاریخ یحیی بن معین، ج۲، ص۳۳۰.
- ↑ ابونعیم، ج۶، ص۲۹۸۳؛ ابن عبدالبر، ج۴، ص۲۸۹؛ بیهقی، ج۴، ص۳۳۵ و ج۶، ص۲۷۷؛ ابن اثیر، ج۶، ص۲۳۳؛ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۲۶۳.
- ↑ ابن ابی حاتم، ج۹، ص۴۲۱.
- ↑ ابونعیم، ج۶، ص۲۹۸۳.
- ↑ ابن حجر، الاصابه، ج۷، ص۲۶۳.
- ↑ ابن ماجه، ج۲، ص۹۷۰.
- ↑ نسائی، ج۵، ص۱۱۸؛ ابن حجر، فتح، ج۴، ص۵۸.
- ↑ ابن ادریس، ج۱، ص۶۳۱؛ علامه حلی، مختلف، ج۴، ص۳۱۹؛ همو، تذکره، ج۷، ص۱۱۹؛ شانی، ج۲، ص۱۲۴؛ سمرقندی، ج۱، ص۳۸۵؛ احمد بن حنبل، ج۱، ص۲۱۲؛ ترمذی، ج۲، ص۲۰۳.
- ↑ نسائی، ج۵، ص۱۱۸.
- ↑ ر.ک: ابن حجر، فتح، ج۴، ص۵۸.
- ↑ هدایت‌پناه، محمد رضا، مقاله «ابوالغوث بن حصین خثعمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۴۶۵.