اصحاب عقبه
مقدمه
عقبه در لغت به معنای راه دشوار در کوه است[۱] که در فارسی به گردنه و گریوه موسوم است[۲]. این عنوان یادآور دو رخداد مهم در تاریخ اسلام است که در دو مکان مشهور به عقبه به وقوع پیوست: یکی بیعت گروهی از اهل یثرب در سالهای دوازدهم و سیزدهم[۳]بعثت با پیامبر(ص) در عقبه منا (در راه منا به مکه) که برخی منابع از ایشان با عنوان اصحاب عقبه یاد کرده‌اند [۴] و تعبیر از پیمان آنان به بیعت عقبه شهرت بیشتری دارد (بیعت عقبه) و دیگری سوء قصد نافرجام به جان پیامبر(ص) است که در عقبه‌ای واقع در مسیر تبوک به مدینه صورت گرفت[۵]. بنا به نوشته برخی از مورخان و مفسران، اصحاب عقبه کسانی بودند که در بازگشت رسول خدا از غزوه تبوک در سال نهم هجری، تصمیم داشتند شب هنگام، شتر آن حضرت را بِرَمانند و از گردنه‌ای خطرناک پرتاب کنند؛ امّا قبل از عملی ساختن نقشه خود، پیامبر(ص) از توطئه آنها آگاه شد و به حذیفة بن یمان که از پشت سر، شتر آن حضرت را می‌راند فرمود تا ایشان را دور کرده به آنها بگوید که اگر کنار نروند پیامبر(ص) آنان را با نامهای پدران و قبیله‌هایشان صدا خواهد زد. منافقان که از نقشه خود طرفی نبسته بودند با اقدام حذیفه گریخته و خود را در میان سپاه پنهان ساختند. روایت شده که حذیفه گفته است: من نام ایشان و نامهای پدران و قبیله‌های آنان را می‌دانم[۶] بنا به گزارش واقدی افزون بر حذیفه، پیامبر(ص) عمار را نیز از نام آنها آگاه ساخته بود[۷] عده‌ای سوء قصد به جان پیامبر(ص) را نه در عقبه مسیر تبوک بلکه در عقبه دیگری دانسته‌اند[۸] چنین به نظر می‌رسد که گویا دو یا سه بار قتل رسول خدا(ص) طراحی شده بود.[۹]
اصحاب عقبه در شان نزول
جستارهای وابسته
منابع
پانویس
- ↑ مفردات، ص ۵۷۶، «عقب».
- ↑ لغت‌نامه، ج ۱۰، ص ۱۴۰۹۸، «عقبه»؛ فرهنگ فارسی، ج ۳، ص ۳۲۹۷، «گریوه».
- ↑ المنتظم، ج ۲، ص ۱۵۴، ۱۶۲، ۱۶۶.
- ↑ الطبقات، ج ۱، ص ۱۷۰ ـ ۱۷۲؛ ج ۳، ص ۳۲۱؛ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۳۸.
- ↑ المغازی، ج ۳، ص ۱۰۴۲؛ دلائل النبوه، ج ۵، ص ۲۵۶.
- ↑ تاریخ یعقوبی، ج ۲، ص ۶۸؛ دلائل النبوه، ج ۵، ص ۲۵۶ ـ ۲۵۸؛ مجمع البیان، ج ۵، ص ۷۰.
- ↑ المغازی، ج ۳، ص ۱۰۴۴؛ التبیان، ج ۵، ص ۲۶۱.
- ↑ تفسیر قمی، ج ۱، ص ۳۰۰.
- ↑ سامانی، سید محمود، مقاله «اصحاب عقبه»، دائرة المعارف قرآن کریم، ج۳.