آیه رؤیت اعمال در کلام اسلامی
مقدمه
﴿وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ وَسَتُرَدُّونَ إِلَى عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ فَيُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ﴾[۱].
آیه شریفه ۱۰۵ سوره توبه، به آیه رؤیت اعمال معروف است. مخاطب این آیه عموم مردم، اعم از مؤمن و کافر می‌باشد. اطلاق آیه در رؤیت اعمال، بدان معناست که کل اعمال همه انسان‌ها در همه زمان‌ها و همه مراحل آن (از نیت عمل گرفته تا گفتار و رفتار) مشمول این سخن خداوند قرار می‌گیرد. این رؤیت، با چنین کیفیتی، نمی‌تواند صرفاً منحصر به ظاهر عمل باشد، بلکه حقایق اعمال را نیز در بر می‌گیرد. همچنین آیه شریفه تصریح فرموده که این رؤیت فقط مختص خداوند، پیامبر(ص) و برخی از مؤمنین است. منظور از مؤمنین در آیه، همه اهل ایمان نیستند؛ زیرا این رؤیت به رؤیت خداوند عطف گردیده و لذا فراتر از رؤیت ظاهر اعمال است. بر اساس روایات مختلف، منظور آیه شریفه از مؤمنین، ائمه اطهار(ع) است.
با استفاده از آیه شریفه می‌توان موضوع رؤیت اعمال انسان‌ها را که لازمه آن اشراف بر عالم ملکوت و باطن اعمال و نیات انسانی است، به شرح قیاس زیر اثبات نمود:
اولاً، خدا و رسول(ص) و مؤمنون(ع)، ناظر بر باطن اعمال انسان‌ها هستند: ﴿فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ وَالْمُؤْمِنُونَ﴾[۲].
ثانیاً، ناظر بر باطن اعمال، باید اشراف بر ملکوت انسان‌ها داشته باشد.
در نتیجه: خدا و رسول(ص) و مؤمنون(ع) اشراف بر ملکوت انسان‌ها دارند.
با تدبر در نتیجه منطقی حاصله، می‌توان موارد زیر را استنتاج نمود:
- رسول خدا(ص)، با عنایت الهی، از عالم غیب آگاهی دارد و علم او متعارف و اکتسابی نیست. از آنجا که علم و رؤیت مؤمنین مذکور در آیه به خدا و رسولش(ص) (از جهت اشراف بر اعمال عباد) عطف گردیده است، بنابراین، رؤیت آنان (به اذن خداوند) مشرف بر ظاهر و باطن اعمال عباد است.
- لازمه اشراف بر ظاهر و باطن اعمال عباد، علم و عصمت از ناحیه خداوند است.
- بنابر روایات وارده، کسانی که برخوردار از علم و عصمت الهی هستند، منحصر در ائمه هدی(ع) می‌باشند.
- منظور از ﴿الْمُؤْمِنُونَ﴾ در این آیه، امامان معصوم(ع) از فرزندان حضرت زهرا(س) می‌باشند. به لحاظ ضرورت رؤیت اعمال همه انسان‌ها در طول تاریخ، لازم است همواره این امر استمرار داشته باشد.
- با استفاده از آیه شهادت و اخبار پیامبر(ص) و امامان(ع) از اعمال بندگان در روز قیامت، می‌توان حضور دائمی مقام امامت در میان مردم تا روز قیامت را نتیجه گرفت.
- هرچند مخاطب آیه منافقینی هستند که از فرمان رسول خدا(ص) سرپیچی کردند، ولی خداوند قاعده‌ای کلی را برای همه زمان‌ها بیان می‌دارد و می‌فرماید که هر عملی که امت اسلام و خلایق انجام می‌دهند، همان طور که خداوند ظاهر و باطن و نیات آنها را می‌داند، رسول او(ص) و امامان(ع) نیز مطلع هستند و چنین مقامی خبر از مقام ولایت امام بر امت دارد.[۳]
جستارهای وابسته
پرسش مستقیم
منابع
پانویس
- ↑ «و بگو (آنچه در سر دارید) انجام دهید، به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید و به سوی داننده پنهان و آشکار بازگردانده خواهید شد و او شما را از آنچه انجام می‌داده‌اید آگاه خواهد ساخت» سوره توبه، آیه ۱۰۵.
- ↑ «به زودی خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را خواهند دید» سوره توبه، آیه ۱۰۵.
- ↑ فیاض‌بخش و محسنی، ولایت و امامت از منظر عقل و نقل، ج۵ ص ۵۵ و ۸۵.