منظور از عرضه امانت در آیه امانت چیست؟ (پرسش)
| منظور از عرضه امانت در آیه امانت چیست؟ | |
|---|---|
 | |
| موضوع اصلی | بانک جمع پرسش و پاسخ امامت |
| مدخل بالاتر | امامت در قرآن |
| مدخل اصلی | آیه امانت |
آیه ابتلا چه ویژگی‌هایی را برای امام اثبات می‌کند؟ یکی از پرسش‌های مرتبط به بحث امامت است که می‌توان با عبارت‌های متفاوتی مطرح کرد. برای بررسی جامع این سؤال و دیگر سؤال‌های مرتبط، یا هر مطلب وابسته دیگری، به مدخل اصلی امامت مراجعه شود.
عبارت‌های دیگری از این پرسش
پاسخ
- حجت الاسلام و المسلمین مهدی مقامی، در کتاب «ولایت و امامت در قرآن» در این‌باره گفته است:
- «"عرضه" در لغت به معنای ارائه و آشکار ساختن آمده است: جوهری می‌نویسد: و عرضت الشيء فأغرض، أي أظهرته فظهر، و قوله تعالی:
وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لِلْكَافِرِينَ عَرْضًا
[۱] قال الفراء: أبرزناها حتى نظر إليها الكفار. وأعرضت هي، أي استبانت وظهرت[۲]. راغب آورده است: عرضت الشيء على البيع، وعلى فلان، ولفلان نحو: ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلَائِكَةِ[۳]، وَعُرِضُوا عَلَى رَبِّكَ صَفًّا[۴]، إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ، وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لِلْكَافِرِينَ عَرْضًا، وَيَوْمَ يُعْرَضُ الَّذِينَ كَفَرُوا عَلَى النَّارِ[۵]، وعرضت الجند[۶]. در ارتباط با عرضه بر آسمان‌ها و زمین دو دیدگاه است:
- برخی بر این باورند که "عرضه" در این آیه به معنای مجازی آن است و آیه به نوعی بیان حال و استعداد آسمان و زمین و کوه‌ها است[۷]. طبرسی می‌نویسد: أن معنى العرض و الإباء ليس هو ما يفهم بظاهر الكلام بل المراد تعظيم شأن الأمانة لا مخاطبة الجماد والعرب تقول سألت الربع و خاطبت الدار فامتنعت عن الجواب وإنما هو إخبار عن الحال عبر عنه بذکر الجواب والسؤال[۸]. و منظور آیه این است که اگر عرضه می‌کردیم و شعور داشتند- به خاطر عظمت امانت و سختی حمل آن - نمی‌پذیرفتند و هراسان می‌شدند. پس بر خلاف آنچه از ظاهر آیه استفاده می‌شود، مخاطبه‌ای میان خداوند و جمادات نبوده است.
- برخی دیگر معتقدند که "عرضه" در این آیه به معنای حقیقی آن به کار رفته و چون در دیدگاه قرآن، همه هستی دارای شعور است، مخاطبه میان خداوند و موجودات عالم هیچ بُعدی ندارد. این آیه نیز از نوعی مخاطبه حقیقی میان خداوند و آسمان و زمین حکایت می‌کند، البته به لسان متناسب با آنها [۹].
- قرآن کریم برای همه هستی حیات و شعور و ادراک قایل است. در قرآن، سخن از تحمید و تسبیح و تسلیم و سجود همه موجودات است و در این آیه نیز هم صدر آن بر نوعی مخاطبه میان خداوند و آسمان و زمین دلالت دارد و هم ذیل آیه که سخن از اباء و اشفاق از حمل امانت، دلیلی بر شعور موجودات عالم و تأییدی برای قول اخیر است.
- از سویی عرضه امانت بر آسمان و زمین و کوه‌ها در لباس تکوین نبود؛ زیرا از یک سو، در امور تکوینی اِبا کردن و سرباززدن امکان ندارد و از سویی وحدت سیاق اقتضا می‌کند که عرضه امانت بر آسمان‌ها و زمین و کوه‌ها همانند عرضه آن بر انسان، غیر تکوینی باشد، در نتیجه، حتماً با نوعی اختیار همراه است. اختیار در تکلیف، هنگامی معنا دارد که مکلف دارای شعور و ادراک باشد[۱۰][۱۱].
- انواع عرضه: عرضه در قرآن کریم در دو نوع عرضه تکریمی و عرضه تهدیدی به کار رفته است:
- عرضه در برخی از آیات قرآن تهدیدی است مانند: وَعَرَضْنَا جَهَنَّمَ يَوْمَئِذٍ لِلْكَافِرِينَ عَرْضًا و در برخی از آیات قرآن کریمی است مانند آیه محل بحث: إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ[۱۲].
- تفاوت میان عَرض و امر: عرض غیر از امر است و خدای متعال در آیه مبارک، امانت را بر مخلوقات عرضه کرد و آنها را به تحمل امانت دستور نداد.
- تفاوت عرض با امر در این است که در اَمْر لزوم امتثال مطرح است؛ از این‌رو، هنگامی که خداوند آسمان و زمین را به آمدن امر کرد، آنها اطاعت کردند: ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاءِ وَهِيَ دُخَانٌ فَقَالَ لَهَا وَلِلْأَرْضِ ائْتِيَا طَوْعًا أَوْ كَرْهًا قَالَتَا أَتَيْنَا طَائِعِينَ[۱۳] ولی در عَرْض، لزوم قبول مطرح نیست. از این‌رو، ابای اشفاقی آنها با لحن مهرآمیز مقبول شد و هیچ‌گونه تخطئه‌ای در آن راه نیافت[۱۴][۱۵].
پرسش‌های وابسته
منبع‌شناسی جامع امامت
پانویس
- ↑ «و دوزخ را در آن روز به کافران چنان که باید می‌نمایانیم» سوره کهف، آیه ۱۰۰.
- ↑ الصحاح، ج۳، ص۱۰۸۴.
- ↑ «سپس آنان را بر فرشتگان عرضه کرد» سوره بقره، آیه ۳۱.
- ↑ «و آنان را بر پروردگارت به صف بگذرانند» سوره کهف، آیه ۴۸.
- ↑ «و روزی که کافران را بر آتش (دوزخ) عرضه کنند» سوره احقاف، آیه ۲۰.
- ↑ مفردات ألفاظ القرآن، ص۵۶۰.
- ↑ المیزان فی تفسیر القرآن، ج۱۶، ص۳۵۰.
- ↑ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۸ ص۵۸۶.
- ↑ تسنیم، ج۳، ص۱۱۴؛ فتوحات المکیه، ج۲، ص۷۷.
- ↑ ادب فنای مقربان، ج۴، ص۳۳۵.
- ↑ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص:۴۲-۴۴.
- ↑ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص:۴۴.
- ↑ «سپس به آسمان رو آورد که (چون) دودی بود و به آن و به زمین فرمود: خواه یا ناخواه بیایید! گفتند: فرمانبردارانه آمدیم» سوره فصلت، آیه ۱۱.
- ↑ تفسیر ابن عربی، ج۳، ص۴۱۸.
- ↑ مقامی، مهدی، ولایت و امامت در قرآن، ص:۴۴-۴۵.