شعبة بن حجاج بن ورد ازدی بصری

نسخه‌ای که می‌بینید نسخه‌ای قدیمی از صفحه‌است که توسط Bahmani (بحث | مشارکت‌ها) در تاریخ ‏۲۸ مارس ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۹ ویرایش شده است. این نسخه ممکن است تفاوت‌های عمده‌ای با نسخهٔ فعلی بدارد.

این مدخل از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود:

مقدمه

ابوبسطام شعبه بن حجاج بن ورد واسطی ازدی عتکی بصری در سال ۸۲ هـ [۱] در واسط متولد شد[۲] و در آنجا رشد نمود و بصره را برای زندگی برگزید[۳]. در اینکه وی مولای چه کسی بود، اختلاف وجود دارد. مشهور، او را مولای عتکی می‌‌دانسته‌اند[۴].

او نزد چهارصد یا به قولی سیصد نفر از تابعین حدیث شنید که از جمله آنها حسن، طلحة بن مصرف و یونس بن عبید است[۵]. از امام جعفر صادق(ع) و راویانی چون انس بن سیرین، اسماعیل بن رجاء و سلمة بن کهیل روایت نمود[۶]. راویانی چون سفیان ثوری و یحیی بن سعید قطّان از وی حدیث شنیده‌اند[۷].

وی از بزرگان حدیث، علم نحو[۸] و نیز از عالمان شعر و ادب به شمار می‌‌رفت، به طوری که اصمعی درباره او می‌‌گوید: من عالم‌تر از شعبه، در شعر ندیدم[۹]. همچنین گفته شده او کسی بود که حدیثی را تا دو بار نمی‌شنید، آن را ضبط نمی‌نمود و برایش اتقان پیدا نمی‌شد[۱۰].[۱۱]

وثاقت یا عدم وثاقت

وی در نزد شیعه مجهول است و وثاقت وی ثابت نیست[۱۲]، ولی در نزد اهل تسنن ثقه (مورد اعتماد) است و حتی او را امیر المؤمنین در حدیث لقب داده‌اند[۱۳]. ابن سعد و ابوحاتم او را توثیق کرده‌اند[۱۴]. شافعی می‌گوید: «اگر شعبه نبود روایت حدیث در عراق شناخته نمی‌شد». احمد بن حنبل می‌گوید: «شعبه خود امتی بود». حاکم می‌گوید: «شعبه پیشوای پیشوایان در حدیث بود». او از دو نفر صحابی (انس بن مالک و عمرو بن سلمه) و چهار صد تن از تابعان روایت دارد[۱۵]. زرکشی نیز او را در زمره مفسران پس از تابعان شمرده است. [۱۶] استاد حسن سندوبی مصری در پاورقی کتاب «البیان و التبیین» نوشته جاحظ، می‌گوید: «شعبه، شیعی مذهب و از ارباب حدیث است»[۱۷].[۱۸]

آثار

شعبه اولین کسی بود که درباره علم رجال سخن راند[۱۹]، در عین حال دارقطنی می‌گوید: وی به سبب مشغله زیاد، در حفظ متون و در اسمای رجال اشتباه می‌‌کرد[۲۰].[۲۱]

وفات

در زمان منصور و مهدی عباسی دو بار به بغداد سفر کرد[۲۲] و سرانجام در سال ۱۶۰ ه[۲۳] در ۷۷ سالگی در بصره[۲۴] درگذشت. از جمله آثار وی تفسیر[۲۵] و غرائب[۲۶] است[۲۷].

جستارهای وابسته

منابع

پانویس

  1. سیر اعلام النبلاء ۷/۲۰۳.
  2. الثقات ۶/۴۴۶.
  3. تاریخ بغداد ۹/۲۵۷؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۸، ص۳۴۴ و ۳۵۵.
  4. التاریخ الکبیر ۲ و ۴/۲۴۴.
  5. سیر اعلام النبلاء ۷/۲۰، ۲۰۳، ۲۰۹ و ۲۲۶ تاریخ بغداد ۹/۲۵۷.
  6. خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۴/۳۳۹.
  7. المؤتلف و المختلف (دارقطنی) ۳/۱۳۸۱.
  8. شذرات الذهب ۱/۲۴۷.
  9. الاعلام ۳/۱۶۴.
  10. تاریخ بغداد ۹/۲۶۶.
  11. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۹۳-۳۹۴؛ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۳۳؛ معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ص۴۲۲-۴۱۴.
  12. ر.ک: مامقانی، تنقیح المقال، ج۱، ص۷۳ (نتائج التنقیح، رقم ۵۵۷۶).
  13. ر.ک: ابن حجر، تقریب التهذیب، ج۱، ص۳۳۵۱ رقم ۶۷؛ مزی، تهذیب الکمال، ج۸، ص۳۵۲-۳۵۵.
  14. الطبقات الکبری ۷/۲۸۰ الجرح و التعدیل ۴/۳۷۰.
  15. تهذیب التهذیب، ج ۴، ص۳۳۸، شماره ۵۸۰.
  16. البرهان، ج ۲، ص۱۵۹.
  17. اعیان الشیعه، ج ۷، ص۳۴۸.
  18. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۹۳-۳۹۴؛ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۳۳؛ معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ص۴۲۲-۴۱۴.
  19. تهذیب الکمال ۱۲/۴۹۴ و ۴۹۵.
  20. خلاصة تهذیب تهذیب الکمال ۴/۳۴۵ و ۳۴۶.
  21. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۹۳-۳۹۴؛ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۳۳؛ معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ص۴۲۲-۴۱۴.
  22. تاریخ بغداد ۹/۲۶۶.
  23. الثقات ۶/۴۴۶.
  24. الاعلام ۳/۱۶۴.
  25. کشف الظنون ۱/۴۵۱ و ۵/۴۱۷.
  26. الاعلام ۳/۱۶۴.
  27. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص۳۹۳-۳۹۴؛ بابایی، علی اکبر، تاریخ تفسیر قرآن، ص ۲۳۳؛ معرفت، محمد هادی، تفسیر و مفسران، ص۴۲۲-۴۱۴.