دین حضرت صالح
مقدمه
حضرت صالح(ع) و قوم ثمود پس از حضرت هود(ع) و پیش از ابراهیم خلیل(ع) می‌زیسته‌اند. محل زیست آنان را منطقه "حِجر"[۱] در شبه جزیره عرب[۲] دانسته‌اند. درباره فعالیت‌های تبلیغی حضرت صالح(ع) در میان مردمانی دیگر گزارشی در دست نیست[۳].
حضرت صالح(ع) از وحی الهی برخوردار بود﴿إِنَّا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ كَمَا أَوْحَيْنَا إِلَى نُوحٍ وَالنَّبِيِّينَ مِن بَعْدِهِ وَأَوْحَيْنَا إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالأَسْبَاطِ وَعِيسَى وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَارُونَ وَسُلَيْمَانَ وَآتَيْنَا دَاوُودَ زَبُورًا﴾[۴] و در میان قوم ثمود رسالت داشت﴿وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ قَدْ جَاءَتْكُم بَيِّنَةٌ مِّن رَّبِّكُمْ هَذِهِ نَاقَةُ اللَّهِ لَكُمْ آيَةً فَذَرُوهَا تَأْكُلْ فِي أَرْضِ اللَّهِ وَلاَ تَمَسُّوهَا بِسُوءٍ فَيَأْخُذَكُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ﴾[۵] درباره کتاب آسمانی آن حضرت و نام آن و نیز درباره اینکه وی پیرو دین حضرت نوح(ع) بود یا نه، گزارشی در دست نیست[۶].
آموزه‌های دینی حضرت صالح(ع)
آموزه‌های دینی حضرت صالح(ع) عمدتاً از عقاید خداشناختی و شماری از ارزش‌های توحیدی تشکیل می‌شدند.
دعوت به یگانه‌پرستی و نفی دیگر خدایان از آموزه‌های محوری حضرت صالح(ع) بود. طلب آمرزش از خدای یگانه و بازگشت به سوی او﴿وَإِلَى ثَمُودَ أَخَاهُمْ صَالِحًا قَالَ يَا قَوْمِ اعْبُدُواْ اللَّهَ مَا لَكُم مِّنْ إِلَهٍ غَيْرُهُ هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَاسْتَعْمَرَكُمْ فِيهَا فَاسْتَغْفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُواْ إِلَيْهِ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٌ مُّجِيبٌ﴾[۷] و نزدیک بودن خداوند به انسان و اجابت دعای وی نیز جزو آموزه‌های توحیدی حضرت صالح(ع) بود[۸][۹].
قرآن کریم درباره وجود معادباوری در آموزه‌های دینی حضرت صالح(ع) گزارش صریحی ندارد؛ اما شماری از مفسران[۱۰] به پیروی از ابن عباس و قتاده[۱۱] آیه ۴ سوره حاقّه را اشاره به تکذیب قیامت از سوی ثمود دانسته‌اند: ﴿كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَعَادٌ بِالْقَارِعَةِ ﴾[۱۲]. با پذیرش این تفسیر می‌توان گفت که دعوت به معادباوری از آموزه‌های حضرت صالح(ع) بود و ثمودیان تعالیم آن حضرت مبنی بر زنده شدن دوباره آدمیان و پاداش و کیفر روز جزا و روز قیامت را دروغ خواندند [۱۳][۱۴].
دعوت به تقوای الهی: ﴿كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِينَ إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ صَالِحٌ أَلا تَتَّقُونَ إِنِّي لَكُمْ رَسُولٌ أَمِينٌ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ﴾[۱۵]، پیروی نکردن از شاعران: ﴿وَلا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الأَرْضِ وَلا يُصْلِحُونَ﴾[۱۶] و زوال‌پذیری نعمت‌های الهی در نتیجه گناهان و نافرمانی خداوند ﴿أَتُتْرَكُونَ فِي مَا هَاهُنَا آمِنِينَ فِي جَنَّاتٍ وَعُيُونٍ وَزُرُوعٍ وَنَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِيمٌ وَتَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا فَارِهِينَ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ وَلا تُطِيعُوا أَمْرَ الْمُسْرِفِينَ الَّذِينَ يُفْسِدُونَ فِي الأَرْضِ وَلا يُصْلِحُونَ ﴾[۱۷]، ﴿وَلَقَدْ كَذَّبَ أَصْحَابُ الحِجْرِ الْمُرْسَلِينَ وَآتَيْنَاهُمْ آيَاتِنَا فَكَانُواْ عَنْهَا مُعْرِضِينَ وَكَانُواْ يَنْحِتُونَ مِنَ الْجِبَالِ بُيُوتًا آمِنِينَ فَأَخَذَتْهُمُ الصَّيْحَةُ مُصْبِحِينَ فَمَا أَغْنَى عَنْهُم مَّا كَانُواْ يَكْسِبُونَ ﴾[۱۸] از دیگر آموزه‌های دین حضرت صالح(ع) بودند[۱۹].
منابع
جستارهای وابسته
- حضرت صالح
- دین حضرت آدم(ع)
- دین حضرت نوح(ع)
- دین حضرت هود(ع)
- دین حضرت صالح(ع)
- دین حضرت ابراهیم(ع)
- دین حضرت شعیب(ع)
- دین حضرت موسی(ع)
- دین حضرت عیسی(ع)
- دین اسلام
- دین منطقه‌ای
- تحریف ادیان الهی
- اشتراک ادیان الهی
- اختلاف ادیان الهی
- ادیان غیر توحیدی
- منشأ دين
- قلمرو دین
پانویس
- ↑ جامع البیان، ج۱۴، ص۶۶؛ مجمع البیان، ج۶، ص۱۲۷؛ تفسیر قرطبی، ج۱۰، ص۴۶.
- ↑ نک: معجم البلدان، ج۲، ص۲۲۱؛ نک: المسالک و الممالک، ج۱، ص۹۷.
- ↑ اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۱۳، ص ۲۱۶- ۲۱۷.
- ↑ ما به تو همان‌گونه وحی فرستادیم که به نوح و پیامبران پس از وی، و به ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط و عیسی و ایوب و یونس و هارون و سلیمان وحی فرستادیم و به داود زبور دادیم؛ سوره نساء، آیه:۱۶۳.
- ↑ و به سوی (قوم) ثمود برادرشان صالح را (فرستادیم)؛ گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید؛ بی‌گمان برهانی از سوی پروردگارتان نزد شما آمده است، این شتر خداوند است که برای شما نشانه‌ای است؛ او را رها کنید تا بر زمین خداوند بچرد و به او آسیبی نرسانید که عذابی دردناک شما را فرو گیرد؛ سوره اعراف، آیه: ۷۳.
- ↑ اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۱۳، ص ۲۱۶- ۲۱۷.
- ↑ و به سوی (قوم) ثمود برادر آنان صالح را (فرستادیم)، گفت: ای قوم من! خداوند را بپرستید که خدایی جز او ندارید، او شما را از زمین پدیدار کرد و شما را در آن به آبادانی گمارد پس، از او آمرزش بخواهید سپس به درگاه وی توبه کنید که پروردگار من، پاسخ دهنده‌ای است نزدیک؛ سوره هود، آیه:۶۱.
- ↑ جامع البیان، ج۱۲، ص۸۱-۸۲؛ المیزان، ج۱۰، ص۳۱۰.
- ↑ اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۱۳، ص ۲۱۶- ۲۱۷.
- ↑ جامع البیان، ج۲۹، ص۵۹؛ تفسیر بغوی، ج۴، ص۳۸۶؛ تفسیر قرطبی، ج۱۸، ص۲۵۷.
- ↑ جامع البیان، ج۲۹، ص۱۰؛ التبیان، ج۱۰، ص۹۴؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۰۴.
- ↑ قوم ثمود و عاد، آن (هنگامه) درهم کوبنده را دروغ شمردند؛ سوره حاقه، آیه:۴.
- ↑ التبيان، ج۱۰، ص۹۴؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۱۰۴.
- ↑ اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۱۳، ص ۲۱۶- ۲۱۷.
- ↑ قوم ثمود پیامبران را دروغگو شمردند.یاد کن) آنگاه (را) که برادرشان صالح به آنان گفت: آیا پرهیزگاری نمی‌ورزید؟من برای شما پیامبری امینم.پس، از خداوند پروا کنید و از من فرمان برید؛ سوره شعراء، آیه: ۱۴۱- ۱۴۴.
- ↑ و از فرمان گزافکاران پیروی نکنید آنان که در زمین فساد بر می‌انگیزند و به (نیکی و) شایستگی روی نمی‌آورند؛ سوره شعراء، آیه: ۱۵۱ - ۱۵۲.
- ↑ آیا شما را در آنچه اینجاست آسوده رها می‌کنند؟در بوستان‌ها و (کنار) چشمه‌ساران؟و کشتزارها و خرمابنی که شکوفه‌اش ترد است؟و از (دل) کوه‌ها استادانه خانه‌هایی می‌تراشید.پس، از خداوند پروا کنید و از من فرمان برید.و از فرمان گزافکاران پیروی نکنید.آنان که در زمین فساد بر می‌انگیزند و به (نیکی و) شایستگی روی نمی‌آورند؛ سوره شعراء، آیه: ۱۴۶- ۱۵۲.
- ↑ و «اصحاب حجر» پیامبران را دروغگو می‌شمردند.و ما نشانه‌های خود را به آنان (نشان) دادیم اما آنان از آنها رویگردان بودند و آنان در (دل) کوه‌ها خانه‌هایی (استوار) با (گمان) ایمنی می‌تراشیدند.اما بانگ (آسمانی) آنان را بامدادان فرو گرفت.و آنچه انجام می‌دادند آنان را (از عذاب) باز نداشت؛ سوره حجر، آیه: ۸۰- ۸۴.
- ↑ اسدی، علی، دائرةالمعارف قرآن کریم؛ ج۱۳، ص ۲۱۶- ۲۱۷.