احمد بن یحیی بن زید شیبانی
احمد بن یحیی بن زید شیبانی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن یحیی بن زید شیبانی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
ابوالعباس احمد بن یحیی بن زید بن سیار بغدادی شیبانی، مشهور به ثعلب. در سال ۲۰۰ هـ به دنیا آمد و دوران زندگی او معاصر با حکومت یازده خلیفه عباسی از مأمون تا مکتفی بود.[۱] وی امام کوفیین در نحو و لغت بود و با احمد بن حنبل ملاقات داشت.[۲] ثعلب در لغت، نحو و شعر از بزرگان عصر خویش بود و از اساتیدی چون ابن اعرابی و محمد بن سلاّم جمحی کسب علم نمود و افرادی مانند أخفش صغیر، نفطویه و ابوعمر زاهد از علم وی بهره بردند.[۳]
ابوالعباس در هجده سالگی صاحب نظر و در ۲۵ سالگی تمام مسائل فرّاء را آموخت.[۴] ابن خلّکان می‌‌گوید که وی فردی مورد اعتماد و در گفتار راستگو و به یادگیری مشهور و در لغت عرب و روایت شعر قدیم معروف بود.[۵] سرانجام وی در سال ۲۹۱ هـ درگذشت و در کنار منزل خود نزدیک باب الشام بغداد دفن شد.[۶]
کتاب‌های زیر آثار اوست: مصون فی النحو اختلاف النحویین معانی القرآن الموفقی مختصر فی النحو القرائات معانی الشعر التصغیر ما ینصرف و ما لا ینصرف الامثال ما یجری و ما لا یجری الشواذ الایمان و الدواهی الوقف و الابتداء الهجاء استخراج الالفاظ من الاخبار الاوسط غرائب القرائات المسائل حد النحو تفسیر کلام ابنة الخس و الفصیح (این کتاب به چاپ رسیده است).
ثعلب همچنین در گردآوری و شرح اشعار بزرگانی چون اعشی، طفیل و طرماح تلاش‌هایی نموده است.[۷] از آثار مطبوع او در این زمینه شرح دیوان زهیر، شرح دیوان الاعشی، قواعد الشعر و المجالس (مجالس ثعلب) است.[۸] کتاب اخیر که در دو جلد به چاپ رسیده به گفته الندیم، حاوی قطعه‌هایی از نحو، لغت، اخبار، معانی قرآن و شعر است که ابوالعباس بر شاگردان خود املا نموده بود.[۹] زرکلی از اثر دیگر او به نام ما تلحن فیه العامه یاد کرده است[۱۰][۱۱].
