ابن قبه رازی

ابن قبه رازی از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: ابن قبه رازی در تاریخ اسلامی - پرسش مرتبط ندارد

مقدمه

ابوجعفر محمد بن عبدالرحمن بن قبه رازی بغدادی مشهور به ابن قبه از متکلمان بزرگ و توانمند شیعه در سال‌های پایانی سده سوم و سال‌های نخست سده چهارم هجری بود که در شهر ری می‌‌زیست. ابوجعفر در آغاز، پیرو معتزله بود؛ ولی آگاه و مستبصر شد و مذهب تشیع را برگزید. از استادان او، ابوالقاسم بلخی، عبدالله بن احمد بن محمود کعبی معتزلی را نام برده‌اند. ابن بطه و حسن بن حمزه علوی طبری از شاگردان و راویان اویند.

از زندگانی ابن قبه آگاهی چندانی نداریم؛ جز آنکه نجاشی حکایتی را از محمد بن بشر سوسنجردی (از متکلمان امامیه) نقل می‌‌کند که رازی کتابی درباره امامت ـ براساس عقیده امامیه ـ به نام «الانصاف» داشت. محمد بن بشر این کتاب را با خود به بلخ برد و به بلخی که پیشینه آشنایی با او داشته، نشان داد. بلخی در رد آن، کتابی به نام «المسترشد» نوشت. او ردیه را در ری به ابن قبه رساند و رازی با «المستثبت» پاسخ او را داد. پاسخ را نیز به بلخ برد و بلخی «نقض المستثبت» را نوشت؛ ولی زمانی که سوسنجردی به ری بازگشت تا آن را به ابن قبه برساند، رازی از دنیا رفته بود و این مناظره از راه دور، ناتمام ماند. چه بسا اگر اجل مهلت می‌‌داد، آثار دیگری در این جدل کلامی پدید می‌‌آمد. بنابراین به نظر می‌‌رسد ابن قبه پیش از بلخی از دنیا رفته باشد. نهایت این است که هر دو در همین اثنا درگذشته باشند؛ ازاین رو معاصر بودن ابن قبه با شیخ مفید بی‌پایه واساس است؛ تا چه رسد به اینکه وی را درگذشته حدود ۴۱۳ یا حدود ۶۰۰ هجری بدانیم. کتاب‌های الرد علی الزیدیه، الرد علی ابی علی الجُبّایی و المسئله المفرده درباره امامت، تألیفات دیگر ابن قبه است

منابع

1. فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱