ابن قبه رازی در تاریخ اسلامی

مقدمه

ابوجعفر محمد بن عبدالرحمن بن قبه رازی متکلم برجسته شیعه در اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم، در آغاز معتزلی بود و سپس به مذهب امامیه گروید، وی در ری می‌زیست و پیش از سال ۳۱۹ هجری قمری در همان جا از دنیا رفت. ابن ندیم و نجاشی او را از متبحرترین متکلمان شیعی که منزلتی بزرگ در شیعه داشته است، شمرده و کتاب‌های او را نام برده‌اند^[۱].

ابن قبه مناظرات و مکاتبات علمی فراوانی داشته و ضمن نوشتن ردیه‌هایی بر فرقه‌هایی همچون زیدیه و معتزله، به دفاع از نظریه امامت شیعه پرداخته است. قسمتی از آرای او از کتاب نقض کتاب الاشهاد در کمال الدین شیخ صدوق آمده است^[۲].^[۳].

↑ نجاشی و ابن ندیم نام کتاب‌های ابن قبه را به این ترتیب بیان کرده‌اند: کتاب الإنصاف فی الامامة، کتاب المستثبت نقض کتاب أبی القاسم البلخی، کتاب الرد علی الزیدیة، کتاب الرد علی أبی علی الجبائی، المسألة المفردة فی الإمامة؛ ر. ک: محمد بن اسحاق بن ندیم بغدادی، الفهرست، تحقیق رضا تجدد، ص۲۲۵؛ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، تحقیق سید موسی شبیری زنجانی، ص۳۷۵-۳۷۶
↑ ر. ک: محمد بن اسحاق بن ندیم بغدادی، الفهرست، تحقیقی رضا تجدد؛ احمد بن علی نجاشی، رجال النجاشی، تحقیق سیدموسی شبیری زنجانی؛ محمد بن حسن طوسی، رجال الطوسی، تحقیق جواد قیومی اصفهانی، ص۱۳۲؛ حسن بن علی ابن داوود حلی، رجال ابن داوود، ص۳۲۱؛ حسن بن یوسف بن مطهر حلی، خلاصة الاقوال، ص۱۴۳
↑ فاریاب، محمد حسین، عصمت امام، ص ۲۶۶