ابودیلمی
| ابودیلمی | |
|---|---|
 تصویر قدیمی یمن | |
| نام کامل | ابودیلمی |
| جنسیت | مرد |
| کنیه |
|
| از قبیله | بنی‌کنانه |
| پسر | |
| محل زندگی | یمن |
| درگذشت | ۵۳ هجری، یمن |
| از اصحاب | پیامبر خاتم |
آشنایی اجمالی
نام او را فیروز و کنیه‌اش را به اختلاف، «ابوعبدالله»، «ابوعبدالرحمان» یمانی کنانی و ابو ضحاک یمانی گفته‌اند[۱]. بنا به قولی، رسول خدا (ص) او را ابوعبدالله کنیه داد[۲]. ابوزرعه او را در شمار صحابه‌ای آورده که در شام مسکن گزیده‌اند[۳]، ولی خلیفة بن خیاط، ابن سعد و برخی دیگر، او را از طبقه اول تابعین اهل یمن یاد کرده‌اند[۴]. ابودیلمی از ابناء فارس در صنعا و از بازماندگان یاران سیف بن ذی یزن، دست نشانده کسرا، پادشاه ایران بود که کسرا آنان را برای سرکوبی و بیرون راندن حبشی‌های همراه سیف بن ذی یزن به یمن فرستاد. آنان بر حبشی‌ها پیروز شدند. ابن عبدالبر[۵] گفته است: ابناء فارس به بنی ضبه منسوب‌اند. چنان‌که عبدالمنعم بن ادریس از فرزندان فیروز نقل کرده است که گفته اند: نسب به بنی ضبه داریم، اما در دوران جاهلیت دچار اسیری شدیم[۶].
بنا به روایتی، فیروز بعد از شنیدن خبر ظهور پیامبر، در وفدی خدمت حضرت رسید و اسلام آورد [۷]، سپس به صنعا برگشت و همراه زادویه و قیس بن مکشوح برای کشتن اسود عنسی کذاب که مدعی نبوت بود، به یمن رفت. گفته شده ابتدا فیروز گردن اسود را شکست، سپس او را به قتل رساند و سر اسود را به مدینه، خدمت رسول خدا (ص) آورد. ابن عبدالبر[۸] دو اشکال بر این روایت کرده است: نخست آنکه روایت یاد شده، از طریق ضمرة بن ربیعه نقل شده است و ضمره وقتی از شیبانی روایت نقل می‌کند، قابل پیروی نیست. دیگر اینکه در تاریخ مسلم است که سر اسود عنسی کذاب را نزد رسول خدا (ص) نیاورده‌اند[۹]. بنا به قولی، پیامبر (ص) در حالی که مریض بود، از راه وحی از کشته شدن أسود آگاه شد و فرمود: « قتله العبد الصالح فیروز الدیلمی»[۱۰]؛ یا فرمود: « قتله رجل مبارک من اهل بیت مبارکین»؛ سؤال شد: یا رسول الله! چه کسی او را کشت؟ فرمود: فیروز دیلمی[۱۱].
روایتی که ابو دیلمی از آن حضرت نقل کرده چنین است: به رسول خدا (ص) را عرض کردم یا رسول الله! ما در سرزمینی سرد زندگی می‌کنیم و برای گرم شدن از شراب گندم کمک می‌گیریم. حضرت فرمود: آیا مست کننده است؟ گفتم بله. حضرت فرمود: نباید از آن استفاده کنید. ابودیلمی می‌گوید: دوباره پرسیدم: عده‌ای به ترک آن صبوری نتوانند کرد، فرمود: هرکس خودداری نکرد، او را بکشید[۱۲].
فرزندانش عبدالله و ضحاک از او روایت نقل کرده‌اند. برخی گفته‌اند فیروز، پسر خواهر نجاشی، پادشاه حبشه است[۱۳]. گفته شد او دو خواهر را به زنی داشت که رسول خدا (ص) به او فرمود: هر کدام را خواستی طلاق بده[۱۴]. این داستان به ابوخراش رعینی نیز نسبت داده شده است[۱۵].
فیروز زمان خلافت عثمان، و به قولی سال ۵۳ در خلافت معاویه در یمن درگذشت[۱۶].
ابن عساکر گفته است: معاویه، بعد از عتبة بن ابی سفیان وی را بر یمن گماشت و او هشت سال در آن شهر بود تا سال ۵۳ آنجا درگذشت[۱۷]، اما ابن حجر[۱۸] و ابن اثیر[۱۹] گفته اند: وی در خلافت عثمان درگذشته است.[۲۰]
جستارهای وابسته
- عبدالله بن ابودیلمی (فرزند)
- ضحاک بن ابودیلمی (فرزند)
منابع
پانویس
- ↑ مزی، ج۱۵، ص۱۲۸؛ ابن حجر، ج۵، ص۲۹۰ و ج۷، ص۱۰۴.
- ↑ ابن اثیر، ج۳، ص۳۳۱.
- ↑ ابن عساکر، ج۴۹، ص۸.
- ↑ مزی، ج۱۳، ص۲۷۷.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۴، ص۳۲۹.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۶۳.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۶۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۳۲۹.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۳۲۹.
- ↑ ابن اثیر، ج۴، ص۳۵۳.
- ↑ ابن عبدالبر، ج۳، ص۳۳۰؛ مستقی هندی، ج۱۳، ص۵۷۲.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۶۳؛ و با اندکی تفاوت ر. ک: نسائی، سنن، ج۳، ص۲۴۳.
- ↑ ابن حجر، ج۵، ص۲۹۱؛ ابونعیم، ج۴، ص۲۲۹۷.
- ↑ ابن ماجه، ج۱، ص۶۲۷؛ ابونعیم، ج۴، ص۲۲۹۷؛ طبرانی، ج۱۸، ص۳۲۹.
- ↑ ر. ک: مدخل ابو خراش رعینی.
- ↑ ابن سعد، ج۶، ص۶۳؛ ابن عساکر، ج۴۹، ص۲۳؛ ابن حجر، ج۵، ص۲۹۱.
- ↑ ابن عساکر، ج۴۹، ص۲۳.
- ↑ ابن حجر، ج۳، ص۳۲۰.
- ↑ ابن اثیر، ج۴، ص۳۵۳.
- ↑ محمدی، رمضان، مقاله «ابودیلمی»، دانشنامه سیره نبوی ج۱، ص:۲۸۰-۲۸۱.