محمد بن خالد بن عبدالرحمن برقی

آشنایی اجمالی

ابوعبدالله محمد بن خالد بن عبدالرحمان برقی رجال‌شناسان او را منسوب به یکی از روستاهای اطراف قم به نام برق رود (برقه) دانسته‌اند، ولی از محل ولادت و تاریخ آن سخنی به میان نیامده است. او را پسری به نام احمد^[۱] و برادرانی به نام‌های ابوعلی، حسن و فضل بود. برخی او را از موالیان ابوموسی اشعری،^[۲] و بعضی از موالیان جریر بن عبدالله گفته‌اند.^[۳]

وی از اصحاب امام کاظم، امام رضا و امام جواد (ع)،^[۴] و موثق و مورد اعتماد برخی از صاحبان رجال بود^[۵] و حتی می‌‌گویند که بزرگانی از فقها چون شیخ صدوق در الفقیه و محقق اردبیلی در مجمع الفایده به روایات او اعتماد کرده‌اند.^[۶] ولی برخی دیگر از رجال‌نویسان چون نجاشی او را در نقل روایت ضعیف دانسته اند^[۷] و بعضی برآن‌اند که دلیل ضعف محمد بن خالد، روایت او از راویان ضعیف و اعتماد زیاد او بر اخبار مرسل بوده است.^[۸] به هر حال وی از راویانی مانند اسماعیل بن عبدالخالد (الخالق)، خلف بن حماد، زکریا بن عمران، حماد بن عیسی و قاسم بن محمد جوهری روایت کرده و راویانی چون محمد بن احمد نهدی، محمد بن حسن صفار، محمد بن علی محبوب و علی بن ابراهیم از او روایت کرده‌اند.^[۹]

محمد بن خالد برقی ادیب و عالم به تاریخ و سِیَر و علوم عرب بود و آثاری بر جای گذارد که عبارت‌اند از: «التنزیل و التعبیر»، «یوم و لیله»، «کتاب مکة»، «کتاب المدینه» «حروب الأوس والخزرج»، «کتاب العلل»، «کتاب علم الباری»، «کتاب الخطب» و «کتاب التفسیر».^[۱۰]

آقابزرگ تهرانی به دلایلی ترجیح می‌‌دهد که کتاب آخر را از آنِ برادرش حسن بن خالد بداند.^[۱۱] الندیم علاوه بر کتاب‌های العویص، التبصره و الرجال، کتاب المحاسن را هم تألیف محمد برقی دانسته است نه پسرش احمد. این کتاب خود شامل حدود هشتاد کتاب دیگر بوده که نزد ابوعلی محمد بن همام وجود داشته است. همچنین برای احمد برقی کتابی به نام البلدان یاد می‌‌کند و می‌‌افزاید که از کتاب البلدان پدرش بزرگ‌تر است.^[۱۲] ظاهراً این همان التبیان فی احوال البلدان و نیز البلدان و المساحه است.^[۱۳] گویا در کتاب رجال هم تنها به کسانی که از امام علی (ع) روایت کرده‌اند، پرداخته است، چون آن را الرجال مَن روی عن امیرالمؤمنین (ع) نام نهاده‌اند.^[۱۴] آثار دیگر برقی قصص الانبیاء،^[۱۵] المبتداء (احتمال داده‌اند که همان قصص الانبیاء یا التبیان باشد)^[۱۶] و النوادر می‌‌باشد^[۱۷].^[۱۸]

جستارهای وابسته

منابع

جمعی از پژوهشگران، فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی ج۱

پانویس

↑ الفهرست (طوسی) ۶۲.
↑ رجال النجاشی ۲/۲۲۰.
↑ الوجیزه ۱۱۳.
↑ رجال الطوسی ۳۴۳، ۳۶۳ و ۳۷۷.
↑ رجال الطوسی ۳۶۳ رجال ابن داود ۱۷۱ الوجیزه ۱۱۳.
↑ تنقیح المقال ۳/۱۱۳.
↑ رجال النجاشی ۲/۲۲۰.
↑ الوجیزه ۱۱۳.
↑ جامع الرواة ۲/۱۰۸.
↑ رجال النجاشی ۲/۲۲۰.
↑ الذریعه ۴/۲۸۴.
↑ الفهرست ۲۷۶ و ۲۷۷.
↑ الذریعه ۳/۱۴۵ و ۳۲۷ و ۲۶/۱۰۹.
↑ هدیة العارفین ۲/۸.
↑ الذریعه ۱۷/۱۰۴.
↑ کتابخانه ابن طاووس ۴۳۳.
↑ الفهرست (طوسی) ۲۲۶.
↑ فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۶۶۸.

[1] الفهرست (طوسی) ۶۲.

[2] رجال النجاشی ۲/۲۲۰.

[3] الوجیزه ۱۱۳.

[4] رجال الطوسی ۳۴۳، ۳۶۳ و ۳۷۷.

[5] رجال الطوسی ۳۶۳ رجال ابن داود ۱۷۱ الوجیزه ۱۱۳.

[6] تنقیح المقال ۳/۱۱۳.

[7] رجال النجاشی ۲/۲۲۰.

[8] الوجیزه ۱۱۳.

[9] جامع الرواة ۲/۱۰۸.

[10] رجال النجاشی ۲/۲۲۰.

[11] الذریعه ۴/۲۸۴.

[12] الفهرست ۲۷۶ و ۲۷۷.

[13] الذریعه ۳/۱۴۵ و ۳۲۷ و ۲۶/۱۰۹.

[14] هدیة العارفین ۲/۸.

[15] الذریعه ۱۷/۱۰۴.

[16] کتابخانه ابن طاووس ۴۳۳.

[17] الفهرست (طوسی) ۲۲۶.

[18] فرهنگ‌نامه مؤلفان اسلامی، ج۱ ص ۶۶۸.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]