احمد بن حماد (غیر منسوب)
احمد بن حماد (غیر منسوب) از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن حماد (غیر منسوب) در تراجم و رجال - پرسش مرتبط نداردآشنایی اجمالی
احمد بن حماد[۱] شش بار در سند روایات تفسیر کنز الدقائق[۲] و به نقل از کتاب الکافی و بصائر الدرجات واقع شده است؛ مانند:
« مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِي زَاهِرٍ أَوْ غَيْرِهِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ أَخِيهِ أَحْمَدَ بْنِ حَمَّادٍ عَنْ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الْأَوَّلِ (ع) قَالَ: قُلْتُ لَهُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أَخْبِرْنِي عَنِ النَّبِيِّ (ص) وَرِثَ النَّبِيِّينَ كُلَّهُمْ قَالَ نَعَمْ قُلْتُ مِنْ لَدُنْ آدَمَ حَتَّى انْتَهَى إِلَى نَفْسِهِ قَالَ مَا بَعَثَ اللَّهُ نَبِيّاً إِلَّا وَ مُحَمَّدٌ (ص) أَعْلَمُ مِنْهُ...»[۳].[۴]
شرح حال راوی
احمد بن حماد در اسناد تعدادی از روایات، واقع شده است[۵] که راوی از او در بعضی اسناد[۶]، از جمله سند روایت مزبور «محمد بن حماد» و در بعضی اسناد «احمد بن حماد» با وصف «الهمدانی»[۷] واقع گردیده است که با معنون قرب طبقه دارد، اما به جهت اختلاف در «راوی» و «مروی عنه» نمی‌توان به اتحاد آن نظر داد.[۸]
اتحاد معنون با احمد بن حماد مروزی محمودی
محقق اردبیلی، علامه شوشتری و آیة الله خویی، ذیل ترجمه «احمد بن حماد مروزی محمودی»[۹] به روایت مزبور اشاره کردند که به معنای اتحاد معنون با احمد بن حماد المروزی المحمودی است، ولی به سه دلیل این اتحاد مخدوش است:
- اختلاف در محل سکونت: احمد بن حماد در سند، کوفی است و احمد بن حماد المحمودی اهل مرو است و گزارشی از انتقال وی به کوفه یا حوالی آن نرسیده است.
- اختلاف در استاد و شاگرد: استادان و شاگردان احمد بن حماد، با استادان و شاگردان المروزی المحمودی متفاوتند، چنان که از اسناد استفاده می‌شود.
- شهرت احمد بن حماد مروزی و فرزندش: احمد بن حماد مروزی و فرزندش «محمد بن احمد»، شهرت بالایی نزد محدثان امامیه دارند و بعید است وی دارای برادری به نام محمد بن حماد مروزی باشد، ولی در کتب رجالی ذکر نشده باشد و یا در اسناد روایات واقع نشده باشد.[۱۰]
طبقه، استادان و شاگردان راوی
احمد بن حماد روایت مستقیم از امام معصوم (ع) ندارد، ولی در رجال برقی[۱۱] و رجال شیخ طوسی[۱۲] در اصحاب أبی جعفر الثانی، یعنی امام جواد (ع) ذکر شده که با توجه به معروف بودن احمد بن حماد مروزی محمودی، انصراف به وی دارد، نه با راوی محل بحث.
راویِ از احمد بن حماد، برادرش محمد بن حماد[۱۳] است و استادان وی، ابراهیم بن عبدالحمید، محمد بن عبدالله و نصر بن مزاحم[۱۴] هستند.
آیة الله بروجردی، طبقه او را با تردید بیان کرده و نوشته است: "لعله من السادسة أو السابعة"[۱۵].[۱۶]
مذهب راوی
از مضمون روایت مزبور و دیگر روایات وی، می‌‌توان تشیع و گرایش وی به اهل بیت (ع) را استفاده کرد؛ از جمله:
«حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ حَمَّادٍ الْكُوفِيُّ عَنْ أَبِيهِ عَنْ نَصْرِ بْنُ مُزَاحِمٍ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ (ع) قَالَ: إِنَّ اللَّهَ أَخَذَ مِيثَاقَ شِيعَتِنَا مِنْ صُلْبِ آدَمَ فَنَعْرِفُ بِذَلِكَ حُبَّ الْمُحِبِّ وَ إِنْ أَظْهَرَ خِلَافَ ذَلِكَ بِلِسَانِهِ وَ نَعْرِفُ بُغْضَ الْمُبْغِضِ وَ إِنْ أَظْهَرَ حُبَّنَا أَهْلَ الْبَيْتِ»[۱۷].[۱۸]
جایگاه حدیثی راوی
با توجه به مطلق بودن عنوان راوی و عدم امکان شناسایی او، از راویان مجهول و یا مهمل است.[۱۹]
منابع
پانویس
- ↑ ر. ک: معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۱۰، ش۵۴۰.
- ↑ ر. ک: تفسیر کنز الدقائق، ج۶، ص۴۵۴؛ ج۹، ص۵۳۹، ۵۵۱، ۵۵۲ و ۵۸۷؛ ج۱۰، ص۵۶۴.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۵۵۲، به نقل از: الکافی، ج۱، ص۲۲۶، ح۷.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۴۲.
- ↑ ر. ک: بصائرالدرجات، ج۱، ص۱۷، ح۱۱؛ کامل الزیارات، ص۵۶، ح۳؛ الإختصاص، ص۲۷۸؛ نیز ر. ک: بصائرالدرجات، ص۲۸۹، ح۲؛ الکافی، ج۵، ص۳۰۴، ح۲ (علامه شوشتری، احمد بن حماد در این سند را متحد با احمد بن حماد مروزی محمودی دانسته است؛ ر. ک: قاموس الرجال، ج۱، ص۴۵۶، ش۳۵۸)؛ فضائل أمیرالمؤمنین، ص۴۳، ح۳۶؛ نیز ر. ک: الأمالی (طوسی)، ص۴۳۱، ح۹۶۴؛ الأمالی (صدوق)، ص۳۸۸، ح۱۱ و ۸۳، ح۸۱؛ نیز ر. ک: الأمالی (طوسی)، ص۲۵۴، ح۴۵۸؛ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۱۱۳، ح۳؛ نیز ر. ک: علل الشرائع، ج۱، ص۲۳۶، ح۲؛ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۱۴، ح۸۳۷ (علامه شوشتری، احمد بن حماد در این سند را متحد با احمد بن حماد مروزی محمودی دانسته است. ر. ک: قاموس الرجال، ج۱، ص۴۵۶، ش۳۵۸؛ ج۶، ص۲۱، ح۴۷.
- ↑ ر. ک: بصائرالدرجات، ج۱، ص۱۷، ح۱۱؛ کامل الزیارات، ص۵۶، ح۳؛ الإختصاص، ص۲۷۸.
- ↑ ر. ک: فضائل أمیرالمؤمنین (ع)، ص۸۳، ح۸۱.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۴۲-۲۴۳.
- ↑ ر. ک: جامع الرواة، ج۱، ص۴۸ - ۴۹؛ معجم رجال الحدیث، ج۲، ص۱۱۰، ش۵۴۰؛ ج۳، ص۱۶۵؛ قاموس الرجال، ج۱، ص۴۵۶، ش۳۵۸؛
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۴۳-۲۴۴.
- ↑ ر. ک: رجال البرقی، ص۵۶.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۷۳، ش۵۵۲۲.
- ↑ رجال الطوسی، ص۳۷۳، ش۵۵۲۲؛ کامل الزیارات، ص۵۶، ح۳؛ الإختصاص، ص۲۷۸.
- ↑ تفسیر کنز الدقائق، ج۹، ص۵۵۲.
- ↑ الموسوعة الرجالیة، ج۴، ص۴۲؛ ج۷، ص۵۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۴۴.
- ↑ بصائر الدرجات، ج۱، ص۲۸۹، ح۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۴۵.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رجال تفسیری، ج۲ ص ۲۴۵.