احمد بن موسی بن سعد
احمد بن موسی بن سعد از چند منظر متفاوت، بررسی می‌شود: احمد بن موسی بن سعد در معارف و سیره رضوی - پرسش مرتبط نداردمقدمه
برخی از معاصران، احمد بن موسی بن سعد را بر اساس روایتی آمده در کتاب عیون أخبار الرضا (ع)، به عنوان یکی از راویان امام رضا (ع) برشمرده‌اند[۱]. این حدیث که نخستین‌بار شیخ صدوق آن را نقل کرده، حاکی از آن است که احمد بن موسی بن سعد، در انجام مراسم حج و طواف در کنار امام رضا (ع) بوده و در آن همراهی، وی به نقل دعای امام در مقام رکن یمانی می‌پردازد [۲]. این دعا که از ادعیه مستحب در هنگام طواف است و در شوط چهارم خوانده می‌شود[۳] بدین شرح است: «يَا اللَّهُ يَا وَلِيَّ الْعَافِيَةِ وَ يَا خَالِقَ الْعَافِيَةِ وَ يَا رَازِقَ الْعَافِيَةِ وَ الْمُنْعِمَ بِالْعَافِيَةِ وَ الْمَنَّانَ بِالْعَافِيَةِ وَ الْمُتَفَضِّلَ بِالْعَافِيَةِ عَلَيَّ وَ عَلَى جَمِيعِ خَلْقِكَ يَا رَحْمَانَ الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ رَحِيمَهُمَا صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ ارْزُقْنَا الْعَافِيَةَ وَ دَوَامَ الْعَافِيَةِ وَ تَمَامَ الْعَافِيَةِ وَ شُكْرَ الْعَافِيَةِ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ يَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِينَ»[۴].
در اینکه آیا این شخصیت، راوی بلاواسطه از امام رضا (ع) است که ذکر نام جدش سعد برای وضوح و شناسایی بهتر او در سند روایت وارد شده است و یا سعد نامی در کنار امام رضا (ع) حاضر بوده و او به روایت از امام پرداخته و احمد بن موسی ناقل حدیث از وی می‌باشد، تشکیکی وجود دارد؛ چرا که مصحح عیون أخبار الرضا (ع)(ع) در ذیل نام راوی اشاره می‌کند که در نسخه قدیمی تصحیح شده کتاب، احمد بن موسی از سعید بن سعد روایت کرده است[۵]. نحوه بیان سلسله راویان در کتب حدیثی دیگر که مستند روایتشان کتاب شیخ صدوق می‌باشد نیز این گمانه‌زنی را که احمد بن موسی راوی مستقیم کلام امام نیست و حدیث راوی دیگری را نیز در بردارد تقویت می‌کند، هر چند در نام راوی اصلی نیز اختلاف وجود دارد. علاوه بر سعید بن سعد که ذکر شد، این حدیث در برخی کتب به روایت احمد بن موسی از سعد بن سعد[۶] و در جایی دیگر از محمد بن سعد[۷] گزارش شده است.
هیچ‌یک از علمای رجالی قدیم نیز چنین نامی را در آثار خود ذکر نکرده‌اند. تنها ابن کثیر در سند روایتی در باب نسب پیامبر (ص) از احمد بن موسی بن سعد مکنی به ابوجعفر نام می‌برد، اما مطلبی دال بر اینکه او راوی امام رضا (ع) باشد بیان نمی‌کند[۸].
به هر حال، به نظر می‌رسد که معاصران با استناد به متن موجود کتاب شیخ صدوق، احمد بن موسی را ابن سعد شناخته و او را با همین نسب در زمره روایان مجهول الحال[۹] امام رضا (ع) آورده‌اند[۱۰]، اما در متون کهن رجالی چنین ادعایی دیده نمی‌شود. بیش از این اطلاعی از وی در اختیار نیست.[۱۱].[۱۲]
منابع
پانویس
- ↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۴۹۴.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۱۹.
- ↑ ادعیه و آداب الحرمین، ص۲۹۷.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۱۹؛ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۲۳۰.
- ↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۲، ص۱۹.
- ↑ حلیة الأبرار، ج۴، ص۴۸۳؛ وسائل الشیعة، ج۱۳، ص۳۳۵؛ ج۹، ص۴۱۷.
- ↑ بحار الأنوار، ج۹۶، ص۱۹۵.
- ↑ البدایة و النهایة، ج۲، ص۳۱۳.
- ↑ مسند الإمام الرضا (ع)، ج۲، ص۵۱۸.
- ↑ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۴۹۴.
- ↑ منابع: أدعیه و آداب حرمین، حبیب الله تقیان (معاصر)، قم، نشر حسنین طلا، چهارم، ۱۳۸۵ش؛ بحار الأنوار الجامعة الدرر أخبار الأئمة الأطهار، محمدباقر بن محمدتقی معروف به علامه مجلسی (۱۱۱۰ق)، تحقیق: جمعی از محققان، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق، البدایة و النهایة، اسماعیل بن عمر معروف به ابن کثیر (۷۷۴ق)، تحقیق: علی شیری، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، اول، ۱۴۰۸ق؛ حلیة الأبرار فی أحوال محمد و آله الأطهار، سیدهاشم بن سلیمان بحرانی (۱۱۰۷ق)، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، أول، ۱۴۱۱ق، عیون أخبار الرضا (ع)، محمد بن علی معروف به شیخ صدوق (۳۸۱ق)، تحقیق: سیدمهدی لاجوردی، تهران، نشر جهان، اول، ۱۳۷۸ق؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، علی بن محمد نمازی شاهرودی (۱۴۰۵ق)، تهران، شفق - حیدری، اول، ۱۴۱۲ق؛ مسند الإمام الرضا عزیزالله بن محمد عطاردی قوچانی (معاصر)، مشهد، کنگره جهانی امام رضا، اول، ۱۴۰۶ق؛ وسائل الشیعة (تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة)، محمد بن حسن معروف به حر عاملی (۱۱۰۴ق)، تحقیق و نشر: مؤسسة آل البیت علیا لإحیاء التراث، قم، دوم، ۱۴۱۴ق
- ↑ امیری، زینب سادات، مقاله «احمد بن موسی بن سعد»، دانشنامه امام رضا ص ۷۳۱.