احمد بن یوسف تیمی در معارف و سیره رضوی

آشنایی اجمالی

از اصحاب امام رضا (ع) احمد بن یوسف از موالی تَیم بود^[۱]. بطون تعدادی از قبائل عرب به تیم منسوب شده‌اند، از جمله قضاعه، قریش، طی، خزرج و غیره^[۲] که مشخص نیست احمد به کدام‌یک از آنها منسوب است. او را کوفی‌الاصل خوانده‌اند که در بصره سکونت داشت و در بغداد وفات یافت^[۳]. شیخ طوسی^[۴] و پس از او دیگران، وی را در زمرۀ اصحاب امام رضا (ع) جای داده‌اند^[۵]. اما روایتی که او از امام رضا (ع) نقل کرده باشد، یافت نشد. شیخ طوسی در الفهرست از احمد بن یوسف نام برده و با عبارت له رِواياتٌ وجود روایت‌هایی از او را یادآور شده است^[۶]. اگر همان‌گونه که برخی معتقدند^[۷] فرد مذکور احمد بن یوسف تیمی فرض شود، می‌توان روایت‌هایی از او در منابع یافت که البته با واسطه‌هایی از امام صادق (ع) نقل شده است. این روایت‌ها در باب فضیلت زیارت مزار امام حسین (ع)^[۸]، منع ازدواج با برخی افراد^[۹] و سخن‌گفتن امام با برخی حیوانات است که روایت اخیر بیشتر در منابع معجزه‌نگاری و مناقبی مورد توجه قرار گرفته است^[۱۰].

منابع به اتفاق او را ثقه می‌دانند^[۱۱] و توثیقات فراوانی که از سوی رجالیون درباره او وجود دارد، موجب شده روایت‌هایش قابل اعتماد و صحیح دانسته شود^[۱۲]. ابوالقاسم خویی و به تبع او برخی دیگر از محققان معاصر، احمد بن یوسف تیمی را با احمد بن یوسف بن یعقوب جعفی یکی دانسته و در اثبات این مدعا دلایلی ارائه کرده‌اند. از جمله اینکه هر دو در بصره سکونت داشتند، هر دو از اصحاب امام رضا (ع) بوده‌اند، شیخ طوسی دو نفر را به این نام ذکر نکرده است، و اینکه جعفی‌بودن با مولای بنی‌تیم بودن منافاتی ندارد^[۱۳]. در هر حال، به نظر نمی‌رسد این دلایل برای یکی‌دانستن این دو کافی باشد. خویی در جایی دیگر احمد بن یوسف تیمی را با احمد بن یوسف بن زیاد جعفی قصبانی همسان دانسته است^[۱۴]، اما داوری صریح و روشن در این‌باره کار آسانی نیست.^[۱۵]

منابع

اخلاقی، معصومه، مقاله «احمد بن یوسف تیمی»، دانشنامه امام رضا ج۲

پانویس

↑ رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال ابن داوود، ص۴۶.
↑ تنقیح المقال، ج۸، ص۲۶۰- ۲۶۱.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال ابن داوود، ص۴۶.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۱.
↑ خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال، ابن داوود، ص۴۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱؛ جامع الرواة، ج۱، ص۷۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۱۵.
↑ الفهرست، طوسی، ص۴۸.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۶۱؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۵۰.
↑ تهذیب الأحکام، ج۶، ص۷۸؛ المزار، ص۱۸۵.
↑ الکافی، ج۵، ص۳۵۲؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۵.
↑ الاختصاص، ص۲۹۳؛ دلائل الإمامة، ص۲۸۳؛ بصائر الدرجات، محمد بن حسن ص۳۶۲؛ مدینة المعاجز، ج۵، ص۴۱۳.
↑ رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال، ابن داوود، ص۴۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱؛ جامع الرواة، ج۱، ص۷۵.
↑ تنقیح المقال، ج۸، ص۲۶۳.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۶۳؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۵۰.
↑ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۶۲.
↑ اخلاقی، معصومه، مقاله «احمد بن یوسف تیمی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۹.

[1] رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال ابن داوود، ص۴۶.

[2] تنقیح المقال، ج۸، ص۲۶۰- ۲۶۱.

[3] رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال ابن داوود، ص۴۶.

[4] رجال الطوسی، ص۳۵۱.

[5] خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال، ابن داوود، ص۴۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱؛ جامع الرواة، ج۱، ص۷۵؛ مستدرکات علم رجال الحدیث، ج۱، ص۵۱۵.

[6] الفهرست، طوسی، ص۴۸.

[7] معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۶۱؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۵۰.

[8] تهذیب الأحکام، ج۶، ص۷۸؛ المزار، ص۱۸۵.

[9] الکافی، ج۵، ص۳۵۲؛ وسائل الشیعة، ج۱۴، ص۵۵.

[10] الاختصاص، ص۲۹۳؛ دلائل الإمامة، ص۲۸۳؛ بصائر الدرجات، محمد بن حسن ص۳۶۲؛ مدینة المعاجز، ج۵، ص۴۱۳.

[11] رجال الطوسی، ص۳۵۱؛ خلاصة الأقوال، ص۶۲؛ کتاب الرجال، ابن داوود، ص۴۶؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱؛ جامع الرواة، ج۱، ص۷۵.

[12] تنقیح المقال، ج۸، ص۲۶۳.

[13] معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۶۳؛ المفید من معجم رجال الحدیث، ص۵۰.

[14] معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۶۲.

[15] اخلاقی، معصومه، مقاله «احمد بن یوسف تیمی»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۹.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]