اسحاق بن آدم اشعری قمی

مقدمه

از راویان امام رضا (ع). اسحاق بن آدم بن عبدالله بن سعد اشعری قمی، محدث امامی و از افراد مورد اعتماد^[۱] و از راویان امام رضا (ع) است^[۲]. «اسحاق» به خاندان بزرگ اشعری تعلق دارد که در یمن می‌زیستند و نسبت آنان به نبت بن ادد بن زید بن یشجب باز می‌گردد^[۳]. نسبت قمی وی به دلیل مهاجرت گروهی از این خاندان در زمان حجاج بن یوسف ثقفی به قم است که این مهاجرت به دنبال قتل محمد بن سائب بن مالک اشعری در سال ۸۳ق رخ داد و با ورود آنان به این شهر تشیع رونق و رواج یافت^[۴].

اشعریون که خاندان برجسته شیعی بودند، در عرصه‌های مختلف علمی، مذهبی و فرهنگی نقش آفریدند و بسیاری از آنان جزو اصحاب و راویان ائمه (ع) بودند، افرادی چون برادران اسحاق؛ اسماعیل بن آدم که به نقل نجاشی از ثقات بود^[۵] و نیز زکریا بن آدم که ستوده امامان بود، چنان که در روایتی به نقل از امام رضا (ع) به وسیله او بلا از اهل قم برداشته شد^[۶] و یا امام رضا (ع) در اخذ معالم دینی دیگران را به وی ارجاع می‌دادند^[۷]. زکریا از راویان امام صادق (ع)، امام کاظم (ع)، امام رضا (ع) و نیز امام جواد (ع) شمرده شده^[۸] و وثاقت و جلالت او به حدی است که پدرش آدم بن عبدالله از طریق وی حدیث نقل کرده^[۹] و به اعتبار شهرتش، در برخی منابع، گاه اسحاق با عنوان اخوز کریا معرفی شده است^[۱۰].

«اسحاق» همچون برادران خود شناخته شده نیست، چنان که ابن داوود در کتاب الرجال خویش جد اسحاق را به اشتباه ابن‌عبدربه آورده و وی را وانهاده شده و مهمل دانسته^[۱۱] و برخی نیز مجهولش خوانده‌اند^[۱۲]. با این حال، طوسی احادیث وی را صحیح شمرده است^[۱۳]. راویان اسحاق، محمد بن ابی‌صهبان و محمد بن حسین بن ابی خطاب می‌باشند^[۱۴] و خود نیز از ابوالعباس مفضل بن حسان دالانی روایت کرده است^[۱۵]. ابن‌حجر وی را صاحب تصانیف دانسته است^[۱۶]، ولی در منابع تنها از او یک کتاب نام برده‌اند^[۱۷] که نجاشی با چهار واسطه از اسحاق بن آدم نقل کرده^[۱۸] و طوسی نیز در الفهرست خویش با چهار واسطه از اسحاق بیان کرده است^[۱۹]. اطلاعات دیگری از زیست‌نامه وی به دست نیامد و تنها از آنچه گفته شد بر می‌آید که تا قبل از سال ۲۰۳ ق در قید حیات بوده است^[۲۰]^[۲۱]

جستارهای وابسته

منابع

مقدسی، زهرا، مقاله «اسحاق بن آدم اشعری»، دانشنامه امام رضا ج۲

پانویس

↑ منتهی المقال، ج۲، ص۱۱؛ تنقیح المقال، ج۹، ص۹.
↑ رجال النجاشی، ص۷۳.
↑ الأنساب، سمعانی، ج۱، ص۲۶۶؛ اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۱، ص۶۴.
↑ تاریخ قم، حسن قمی، ص۲۷۸- ۲۷۹؛ تاریخ کوفه، ص۲۲۸.
↑ رجال النجاشی، ص۲۷؛ خلاصة الأقوال، ص۵۶.
↑ تاریخ قم، حسن قمی، ص۲۷۸؛ تاریخ کوفه، ص۲۲۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۳۳۰.
↑ الاختصاص، ص۸۷؛ کتاب الرجال، ابن داوود، ص۹۷.
↑ رجال الطوسی، ص۲۱۰، ۳۵۸، ۳۷۵؛ معالم العلماء، ص۵۲؛ الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق (ع)، ج۱، ص۵۹۸.
↑ عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۲۲؛ الخصال، ص۶۳۸.
↑ منتهی المقال، ج۲، ص۱۱؛ مستدرک الوسائل، ج۷، ص۱۴۷؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۲۵۹؛ خاتمة المستدرک، ج۷، ص۱۴۷.
↑ کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۴۸؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۸۹؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱- ۲۸۲؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۲۵۹؛ استقصاء الاعتبار، ج۵، ص۶۱؛ مناهج الأخیار، ج۱، ص۴۰۶.
↑ تنقیح المقال، ج۹، ص۸.
↑ الفهرست، طوسی، ص۲۹۱.
↑ رجال النجاشی، ص۷۳؛ الفهرست، طوسی، ص۲۹۱؛ جامع الرواة، ج۱، ص۷۹.
↑ تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۷۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۹۲.
↑ لسان المیزان، ج۱، ص۳۴۲.
↑ رجال النجاشی، ص۷۳؛ الفهرست، طوسی، ص۵۵؛ معالم العلماء، ص۲۷.
↑ رجال النجاشی، ص۷۳.
↑ الفهرست، طوسی، ص۵۵؛ مجمع الرجال، ج۱، ص۱۸۳.
↑ معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۳۰.
↑ مقدسی، زهرا، مقاله «اسحاق بن آدم اشعری»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۱۵۱.

[1] منتهی المقال، ج۲، ص۱۱؛ تنقیح المقال، ج۹، ص۹.

[2] رجال النجاشی، ص۷۳.

[3] الأنساب، سمعانی، ج۱، ص۲۶۶؛ اللباب فی تهذیب الأنساب، ج۱، ص۶۴.

[4] تاریخ قم، حسن قمی، ص۲۷۸- ۲۷۹؛ تاریخ کوفه، ص۲۲۸.

[5] رجال النجاشی، ص۲۷؛ خلاصة الأقوال، ص۵۶.

[6] تاریخ قم، حسن قمی، ص۲۷۸؛ تاریخ کوفه، ص۲۲۸؛ جامع الرواة، ج۱، ص۳۳۰.

[7] الاختصاص، ص۸۷؛ کتاب الرجال، ابن داوود، ص۹۷.

[8] رجال الطوسی، ص۲۱۰، ۳۵۸، ۳۷۵؛ معالم العلماء، ص۵۲؛ الفائق فی رواة و أصحاب الإمام الصادق (ع)، ج۱، ص۵۹۸.

[9] عیون أخبار الرضا (ع)، ج۱، ص۲۲۲؛ الخصال، ص۶۳۸.

[10] منتهی المقال، ج۲، ص۱۱؛ مستدرک الوسائل، ج۷، ص۱۴۷؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۲۵۹؛ خاتمة المستدرک، ج۷، ص۱۴۷.

[11] کتاب الرجال، ابن‌داوود، ص۴۸؛ نقد الرجال، ج۱، ص۱۸۹؛ طرائف المقال، ج۱، ص۲۸۱- ۲۸۲؛ أعیان الشیعة، ج۳، ص۲۵۹؛ استقصاء الاعتبار، ج۵، ص۶۱؛ مناهج الأخیار، ج۱، ص۴۰۶.

[12] تنقیح المقال، ج۹، ص۸.

[13] الفهرست، طوسی، ص۲۹۱.

[14] رجال النجاشی، ص۷۳؛ الفهرست، طوسی، ص۲۹۱؛ جامع الرواة، ج۱، ص۷۹.

[15] تهذیب الأحکام، ج۲، ص۲۷۸؛ معجم رجال الحدیث، ج۳، ص۱۹۲.

[16] لسان المیزان، ج۱، ص۳۴۲.

[17] رجال النجاشی، ص۷۳؛ الفهرست، طوسی، ص۵۵؛ معالم العلماء، ص۲۷.

[18] رجال النجاشی، ص۷۳.

[19] الفهرست، طوسی، ص۵۵؛ مجمع الرجال، ج۱، ص۱۸۳.

[20] معجم المؤلفین، ج۲، ص۲۳۰.

[21] مقدسی، زهرا، مقاله «اسحاق بن آدم اشعری»، دانشنامه امام رضا ج۲ ص ۱۵۱.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]